Aantrekkingskracht van de Wodanseiken

Midden in natuurgebied Wolfheze staan imposante Wodanseiken. De eiken, die in de 19e eeuw een belangrijk onderwerp waren voor schilders, kampen nu met de nodige problemen. Onder andere droogte en stikstofdepositie bedreigen hun voortbestaan.

De Wodanseiken zijn niet uitzonderlijk groot, zeker als je bedenkt dat ze zo’n 400 tot 600 jaar oud zijn. Dat ze relatief klein zijn gebleven, heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat ze vroeger in open heideterrein groeiden. Ze hoefden niet boven andere begroeiing uit te groeien. Nu zijn ze omgeven door bos.  

De Wodanseiken zijn beroemd door de Oosterbeekse School die opgericht werd door Johannes Warnardus Bilders (1811-1890). Bilders verzamelde een grote groep schilders om zich heen. Eigenlijk wilden ze van Oosterbeek het Nederlandse Barbizon maken, een Frans toevluchtoord voor schilders die hier hun liefde voor de natuur wilden beleven. Bilders heeft zelf de naam ‘Wodanseik’ bedacht. Hij verkleedde zich regelmatig als Germaanse priester en doopte nieuwe kunstenaars onder de indrukwekkende eiken zodat ze ontzag zouden hebben voor de natuur. 

Dat de Wodanseik een belangrijk onderwerp was voor de schilders, paste volledig in de tijdsgeest van de 19e eeuw. De romantische stroming vereerde de grootsheid van de natuur en dat zie je terug in de schilderstijl van toen. Op de indrukwekkende schilderijen zie je hoe de bomen nog in de open heide stonden en zie je de diepe sprengen vol water langs de bomen stromen. Een schril contrast met hoe ze er nu bij staan. 

De eiken zijn tegenwoordig omringd met bos en de sprengen rondom staan droog. Het is een wonderschone, mystieke en levendig groene omgeving, maar de bomen kampen met de nodige problemen. Door de droogte en de stikstofdepositie zie je ze aftakelen en sommige jaren hebben ze maar weinig blad. Terwijl een eik makkelijk zo’n 800 jaar kan worden. Dit jaar zien ze er nog relatief goed uit, omdat het zo nat is geweest. Maar je ziet ook al dat één van de bomen nog maar een enkele levende tak heeft. De rest van de boom is zijn schors al verloren en aan het vergaan. 

Een logische oorzaak voor de achteruitgang is de droogte van afgelopen jaren, zou je denken. Maar vooral de onttrekking van grondwater door een waterwinbedrijf en een papierfabriek hebben het waterpeil enorm doen zakken. Daarnaast zorgt de stikstofdepositie ervoor dat wortels van bomen al snel aan hun voedingsstoffen kunnen komen en als gevolg daarvan inkrimpen. Vanwege het verkleinde wortelstelsel zijn de bomen kwetsbaarder tijdens een storm of langdurige droogte, maar ook bijvoorbeeld voor plagen.  

Door de vruchtbare bodem en aanwezigheid van open water, hebben mensen zich duizenden jaren thuis gevoeld in dit gebied. Al vanaf de steentijd is er bewoning, wat nu nog te zien is aan de grafheuvels die verspreid door het gebied staan. Het eerste schriftelijke bewijs van het bestaan van het dorp Wolfheze is gedateerd op 1333. Mogelijk dateert het voormalige kerkje dat hier stond zelfs uit de 5e tot 7e eeuw. Nog steeds zie je hier de duidelijke kerkheuvel liggen. Er liepen hier ook populaire routes waarmee men zich efficiënt door het landschap kon verplaatsen. Al jarenlang wordt hier gelopen en vervolgens ook met karren gereden. In de loop der tijd zijn hierdoor lijnen uitgesneden door het gebied. 

Kijk zaterdag 14 oktober 2023 naar de uitzending over Wolfheze om 19.15 uur op NPO 2!