Wat maakt Soof als personage nou zo goed?

Ziet u op straat ook weleens een ‘Soof’ lopen? Het is een bepaald type vrouw dat je er zo uitpikt: niet meer de allerjongste maar zeker ook niet oud. Je kunt aan haar zien dat ze een vol, maar druk leven leidt. Ze sjokt een beetje, oogt vermoeid, doet geen moeite om overdreven knap of verzorgd voor de dag te komen en daarmee de aandacht te trekken. Ze had bij het van huis gaan geen tijd meer om veel tijd aan haar kleding of make-up te besteden, en het goede nieuws: dat kan haar allemaal geen bal schelen. Als ze maar even geen getetter van de kinderen aan haar hoofd heeft, of gewoon even kan zitten, want ze sleept waarschijnlijk ook nog een volle tas boodschappen met zich mee. Een Soof is een sterke vrouw die vol in het leven staat, maar die er niet om maalt als er nog een veeg aardbeienjam op haar broek zit, of als er nog kleine witte pluisjes in haar haar zitten, omdat de kinderen zojuist nog een zitzak hebben laten ontploffen.

Soof is het archetype geworden van de anti-glamour, een vrouw die eerlijk zegt waar het op staat en geen moeite meer doet om de schijn van een perfect, vlekkeloos leven op te houden. Dit personage, waarover inmiddels twee films, een tv-serie en een musical is gemaakt, werd helemaal in het begin geïnspireerd op de Volkskrant-columns van Sylvia Witteman, die altijd de meest hilarische taferelen weet te beschrijven over haar chaotische huishouden, waarin de gezinsleden ondanks alles toch vooral ook veel van elkaar houden. Want laat dat duidelijk zijn: Soof is niet ongelukkig, het gaat bij haar juist om het vieren van de imperfectie en de kracht van de relativerende humor.

De anti-glamour en de zelfspot is onder Nederlandse vrouwen een veelbeoefend genre geworden in columns, in het theater, in films en op televisie. Ook cabaretier Brigitte Kaandorp is er bijvoorbeeld zeer bedreven in. Neem de conference uit haar klassieke show Badwater (2000) waarin zij een fotoreportage over een perfect gezinnetje in de Libelle fileert, net zolang totdat er niets meer heel blijft van de perfecte papa’s in crèmekleurige kabelcoltruien en de mama’s met nonchalante sjaaltjes.

Maar wie dit humorterrein bespeelt, begeeft zich op glad ijs. Het kan namelijk ook misgaan met het schrijven over een Soof-type, met het gevaar dat de beschreven vrouw een aansteller of erger nog, gewoon een irritante muts wordt. Die situatie ontstond helaas bij Soof de musical, de theatervoorstelling die afgelopen november in première ging. Hoe goed actrice Maike Boerdam daarin ook haar best doet om de hoofdrol van Soof neer te zetten in spel en zang, deze musical wil niet echt vleugels krijgen of grappig worden. Deels omdat het vreemd overkomt dat Soof vanuit haar keuken begint te zingen, maar ook omdat zij de niet al te subtiele dialogen van scriptschrijvers Roos Schlikker en Erris van Ginkel moet uitspreken. Zo gingen de schrijvers van Soof de Musical nogal vol op het orgel met de seksuele toespelingen. Waar de oneliner ‘A blowjob a day keeps the lawyer away’ in de film Soof (2013) slechts een kort grapje is, een advies van keukenhulp Najat om Soofs huwelijk weer op te peppen, werd deze oproep tot meer orale seks in de musical uitgebouwd tot een compleet liedje.

Soof werd in de musical gemaakt tot iets wat ze niet is: een aanstellerige vrouw met net te felle kleurtjes in haar kleding. Misschien is het oneerlijk en was de musical bij voorbaat al kansloos, omdat actrice Lies Visschedijk niet meedeed. En Visschedijk weet nu eenmaal de perfecte Soof neer te zetten in de films en de tv-serie. Zij treft bij Soof de goede toon: met zelfspot, liefdevol, nuchter, maar ook weer niet té gekkig en excentriek. Zij sjokt als Soof door de keuken van De Kooksoof in badjas en op sloffen, zonder make-up, met rommelig haar en een sigaretje in haar mondhoek, maar maakt er geen koddig typetje van.

Visschedijk zet een vrouw neer die helemaal echt en puur is, en ver weg blijft van de Gooise glamourvrouwen die zij soms tegenkomt op de feestjes waarvan ze de catering verzorgt. Maar juist dat is ook waarom mannen Soof zo leuk en aantrekkelijk vinden. Lies Visschedijk maakt van Soof een vrouw waarvan je begrijpt dat ex-man Kasper (Fedja van Huêt) altijd weer bij haar terugkomt.

Hoe is seizoen 2 van Soof?
De herkenbaarheid van de problemen waar Soof in de eerste film mee worstelde, zorgde voor een trouwe schare fans, maar inmiddels lijkt de rek er wel wat uit. Aan het begin van het tweede seizoen van de serie draait Soof (Lies Visschedijk) nog steeds om haar ex Kasper (Fedja van Huêt) heen – net als in de eerste film. Dat hij een nieuwe vriendin heeft en een nieuw kind, maakt geen verschil voor de nog steeds met een midlifecrisis worstelende ex.

Aan de zijlijn dijt het Soof-universum verder uit. Zo heeft moeder Hansje (Anneke Blok) trouwplannen met Gerrit (Dick van den Toorn), reist dochter Sacha af naar de VS en wil een regisseur (Robert de Hoog) een tv-show maken van Soofs kookboek. Weet onze heldin zich staande te houden in de wereld van glitter, glamour en oppervlakkigheid?

Het is geen straf om te kijken naar de goed verzorgde, met plezier gemaakte serie. En soms vindt Soof ruimte voor een leuke knipoog: ‘Mijn leven is nog zoveel gekker dan in al die ongeloofwaardige series!’ Maar de probleempjes waarmee het hoofdpersonage en haar entourage worstelen, lossen zichzelf doorgaans binnen een aflevering op. Het lijzige tempo gaat na een paar afleveringen echt tegenstaan. En het wordt op den duur wat vermoeiend dat elk gesprek in de serie over relaties of koken lijkt te gaan. Voor wie de boodschap niet uit de rechtlijnige ontwikkelingen haalt, recapituleert de voice-over van Soof alles nog even in vergezochte kookvergelijkingen: ‘Soms zijn de verschillen tussen diverse ingrediënten zo groot dat je niet alles zomaar bij elkaar kan gooien.’

(lees hier de volledige recensie van Robbert Blokland-Wijchers)