Wat is typisch Vlaamse humor?

Lectrr cartoonist. Alias van Steven Degryse (1979). Tekent dagelijks voor dagblad De Standaard en in Nederland af en toe voor onder meer NRC Handelsblad, Algemeen Dagblad en Nieuwe Revu.

‘Misschien zijn wij Belgen wel bizarder en absurder en surrealistischer dan jullie. Dat is omdat ons land zo absurd is, hè? België is kleiner dan Nederland, maar telt in deze coronacrisis negen ministers van volksgezondheid. Dat is niet uit te leggen. Er bestaan hier zoveel overheidsniveaus. Brussel heeft twaalf burgemeesters: een miljoenenstad die als twaalf dorpen wordt bestuurd. De politie mag aan de ene kant van de straat niemand arresteren, maar aan de andere kant wel. In zo’n situatie is het logisch dat de humor ook absurd wordt. Wij hebben Kafka tot kunst verheven.’

Urbanus komiek. Artiestennaam van Urbain Servranckx (1949).  Werd vanaf de jaren 70 beroemd met zijn cabaretprogramma’s, had hits met onder meer ‘Bakske vol met stro’ en ‘Hittentit’, maakte de bioscoopsuccessen Hector en Koko Flanel en schreef stripscenario’s voor bijvoorbeeld de reeks Urbanus. Hervat begin volgend jaar in Nederland zijn theatertournee Lij kner ge sop.

‘Typisch Vlaamse humor bestond al aan het begin van mijn carrière, en nu nog. Nederlanders zien ons als exotisch. Dat ligt aan het taalgebruik. Ik ondervond al snel dat we in Vlaanderen voor veel dingen een woord hebben dat in Nederland niet bestaat. Jullie taal, heb ik toen gezegd, lijkt op die van de indianen uit de stripverhalen: in plaats van “zout” zeggen ze “het witte poeder dat smaak geeft aan het vlees”. Belgen zijn door zoveel buurlanden bezet geweest, dat wij van iedere cultuur en taal een notie hebben. Als ik in Nederland spreek van een sálami, krijg ik terug: “Dat kennen we niet.” Leg ik de klem-toon op een andere lettergreep en zeg ik salámi, dan is het: “O ja!” Wij Belgen snappen in beide gevallen wat er bedoeld wordt.'

Kamagurka cartoonist en kunstenaar. Alias van Luc Zeebroek (1956). Tekent voor De Standaard en NRC Handelsblad en publiceert in onder meer de VARAgids, De Groene Amsterdammer en The New Yorker. Schrijft scenario’s voor de strip Cowboy Henk van Herr Seele, met wie hij een theaterprogramma speelt dat wegens corona tijdelijk stil is komen te liggen: The return of the comeback. De titel boven dit artikel verwijst naar zijn radio-programma Kamagurkistan (2002) en de theatershow Welkom in Kamagur kistan (2006).

'Vlamingen hebben een typische verdoken humor, zo van: onder ons. Wij zijn een bezet volk geweest. Wij zijn geen Joden, maar ook dat volk beschikt over een eigen humor. Vlaamse humor is niet enkel en alleen absurd. Het absurde is, wat mij betreft, een kruiding op het gerecht. Urbanus combineert het absurde met het kinderlijke, Philippe Geubels is met zijn no-nonsense-grappen braaf absurd, Wim Helsen heeft een verhalend absurdisme. Zelf heb ik mijn absurdisme altijd gebruikt om de dagelijkse actualiteit te becommentariëren. Ook in mijn schilderwerk komt het bovendrijven. Misschien is het een kinderlijk trekje. Je kunt het ook zien als iets poëtisch: de dingen net niet uitleggen, mensen toestaan er hun fantasie op los te laten.’

Pieter Verelst (1990) acteur en cabaretier. Won in 2014 het Groninger Studenten Cabaret Festival en in 2016 Cameretten. Hervat in oktober zijn cabaretvoorstelling Amai.

‘Ik denk dat typisch Vlaamse humor niet bestaat. Alle Nederlanders die ik spreek, zeggen: Vlaamse cabaretiers zijn zo absurdistisch, zo vreemd, zo van de verbeelding. Maar dat komt ergens vandaan. Nederland heeft al decennialang een traditie van cabaret, met een infrastructuur van kleine podia waar alleen maar cabaretiers spelen. Dat kennen we niet in België, al is het de laatste jaren aan het veranderen. Als je bij ons wil try-outen, sta je óf in een café, of in een theater voor achthonderd man. Stand-up comedians passen prima in een café en als je beroemd bent, mag je in de grote zalen staan, maar alle Belgen die tot een andere categorie behoren zoeken hun podium in Nederland. Dus daarom heb je in Nederland zoveel Vlaamse absurdisten.'

Lees meer in VARAgids 28-29 vanaf pagina 26.