Sunny Bergman over seksueel geweld: ‘Ik ben nooit eerder kwaad aan een interview begonnen’

De filmmaker verdiepte zich in seksueel geweld en dat maakt iets los, ook bij de interviewer. ‘Ik ben nooit eerder kwaad aan een interview begonnen.’

Ik ben nog nooit kwaad aan een interview begonnen, maar bij deze. Door mijn film?

Nou. En. Of. Blauwe ballen en andere verkrachtingsmythes is geen pretje om te kijken. Niet voor mannen, omdat ze worden aangesproken op iets waarbij ze waarschijnlijk nooit hebben stilgestaan en dat ook zeker niet willen (openingsvraag van Sunny aan een aantal doorsnee mannelijke geïnterviewden: ‘Heb je weleens een vrouw verkracht?’). En zéker niet voor het gros van de vrouwen, voor wie deze documentaire herkenbaar en ontluisterend tegelijk is. Dit interview is niet ‘leuk’ om te lezen. Wel broodnodig, choquerend, om te janken en urgent.

Feit één: 22 procent van de Nederlandse vrouwen heeft in hun leven seksueel geweld mét penetratie meegemaakt. Klopt.

Nu mag jij vertellen hoeveel van die verkrachtingen leiden tot een veroordeling. Dat wilde ik heel graag weten, maar een percentage was niet te vinden. Dus hebben we het zelf zorgvuldig berekend op basis van de beschikbare cijfers van de Raad voor de rechtsspraak en het CBS over het aantal slachtoffers. Dat was nog best ingewikkeld, want er wordt een onderscheid gemaakt tussen slachtoffers van anale, vaginale en orale verkrachting, die niet bij elkaar opgeteld mogen worden omdat sommigen slachtoffer zijn van twee van de drie. Nou ja, een heel gedoe, maar waar we op uitkwamen is…

…Tromgeroffel voor de mokerslag… minder dan een half procent.

Ik was zo verbijsterd toen dit voorbijkwam in de film, dat ik even ging twijfelen aan mijn gehoor. Het is heel, heel weinig. Ik vind dat cijfer ook belangrijk om te noemen, omdat veel mensen denken dat mannen vaak onterecht worden beschuldigd en veroordeeld. Toch wint dit narratief aan populariteit, zeker sinds de nieuwe wet seksuele misdrijven is ingevoerd, terwijl dat dus onzin is. Valse aangiften komen heel weinig voor en áls ze worden gedaan, zo is ons verteld door experts, dan zijn dat vooral mensen die in een vechtscheiding zitten en elkaar valselijk beschuldigen van kindermisbruik. Het komt nauwelijks voor dat een volwassen vrouw een man valselijk beschuldigt omdat ze hem een hak wil zetten, bijvoorbeeld na een onenightstand waarvan de vrouw hoopte dat het zou leiden tot een relatie. Terwijl dat dus wel wordt gedacht en mannen daar heel bang voor zijn.

Die nog geen halve procent komt vooral door de bewijslast: het is haar woord tegen het zijne. Het is even belangrijk om te vertellen dat er een verschil is tussen een verkrachting melden bij de politie, en aangifte doen. De meeste mensen die verkracht worden, doen geen melding, laat staan aangifte. De afdeling Zeden heeft inderdaad te maken met het Nederlands rechtssysteem, waarbij geldt dat één getuige geen getuige is. Er moet steunbewijs zijn. Om in de rechtbank een sterke positie te hebben, moet een slachtoffer bijvoorbeeld meteen naar de politie gaan, het liefst zonder – wat je eerste impuls is – vooraf te douchen, zodat het medisch onderzoek het best tot zijn recht komt. Ten tweede dien je gelijk met heel veel emotie te appen met dierbaren, als bewijs van je emotionele toestand. En je moet zonder falen een consistent, aannemelijk verhaal vertellen.

Zo schiet het wegstrepen wel op, ja. Met die wetenschap ga je vervolgens in gesprek met twee mannelijke zedenagenten, die zeggen: ‘Als je vrouwen alleen maar op hun woord mag geloven, verklaar je mannen vogelvrij.’ Waarop jij zegt: ‘Maar nu zijn wij vogelvrij, vrouwen.’ In feite vinden zij dus de rechten van mannen zwaarder wegen dan die van vrouwen. De zédenpolitie! Sunny neemt een hap van haar broodje en kauwt aandachtig. Dan: Ook daarin schuilt de angst voor valse aangiftes waar we het eerder over hadden. (Peinzend) Ik denk dat veel slachtoffers er hele- maal niet op uit zijn om de dader in de gevangenis te krijgen. Erkenning, genoegdoening of excuses zou voor hen ook volstaan. De meeste vrouwen die aangifte doen, doen dat vanuit verantwoordelijkheidsgevoel; ze willen dat de man in kwestie gestopt wordt en geen andere slachtoffers maakt.

Lees verder in VARAgids 12. Vanaf dinsdag 18 maart 2025 op de mat, in de winkel en in de app. Nog geen abonnee?