Summer of Soul: knap, ontroerend en swingend documentairedebuut

Drummer Questlove laat de kijker met vijftig jaar oude beelden van het Harlem Cultural Festival uit 1969 een ongekend feest opnieuw beleven.

Woodstock en de zomer van 1969 zijn nog steeds onlosmakelijk met elkaar verbonden in ons collectieve historische geheugen. Het Harlem Cultural Festival, dat in diezelfde periode plaatshad en waar gedurende zes edities 300.000 bezoekers op afkwamen, heeft zich daarentegen nooit permanent genesteld in de annalen van de muziek- en cultuurgeschiedenis, onder meer dankzij de (muzikale) segregatie: op Woodstock speelden vooral witte acts; het Harlem Cultural Festival – 160 kilometer verderop – was een dwarsdoorsnede van zwarte muziek en cultuur – en dat was destijds, blijkt in de documentaire Summer of Soul, moeilijker verkoopbaar. Maar wie de acts – van Stevie Wonder tot Nina Simone – gadeslaat, kan bijna niet geloven hoe dit feest in de vergetelheid is geraakt.

Drummer Ahmir ‘Questlove’ Thompson plaatst het Harlem Cultural Festival in zijn uiterst knappe debuut als documentairemaker in een kleine twee uur weer midden in de geschiedenisboeken. Aan de hand van filmbeelden die vijftig jaar in een kelder hebben gelegen presenteert hij een cultureel evenement dat niet onderdoet voor Woodstock – overigens waren veel van die filmbeelden gewoon op YouTube te zien, blijkt na uitvoerig onderzoek, maar dat doet niet af aan de film. Tussen 29 juni 1969 en 24 augustus 1969 komen zesmaal zo’n 50.000 muziek- en cultuurliefhebbers – grotendeels zwarte Amerikanen – naar het Mount Morris Park midden in de New Yorkse wijk Harlem. De Black Panthers zijn ingehuurd voor de beveiliging, terwijl grote en kleinere zwarte artiesten de bühne betreden.

Een drumsolo van Stevie Wonder, aan het begin van de film, vormt – in een naarstig gemonteerd fragment – al snel een twee-eenheid met nieuwsbeelden uit deze roerige tijd. Muziek was een voortdurende reflectie op de realiteit. Harlem had – met onder meer de moorden op John F. Kennedy en Malcolm X – moeilijke jaren achter de rug. Het Harlem Cultural Festival moest verlichting bieden, en misschien ook wel een gevoel van broederschap. Waarmee Questlove van meet af aan met succes uiteenzet dat zijn film niet uitsluitend draait om de viering van muziek, maar ook om het gemeenschapsgevoel dat zo sterk in de beelden aanwezig is

Dat draait ook om de geur van ‘Afro Sheen en kippenvleugels’, en om de veelgehoorde kritiek in die periode op de landing op de maan (voor hetzelfde geld had de armoede in Harlem makkelijk kunnen worden bestreden). Maar muziek vormt wel de kern, en dat levert al direct ontroerende kippenvelmomenten op, bijvoorbeeld tijdens een optreden van Gladys Knight. Een sublieme parade muziekgeschiedenis trekt vervolgens aan de kijker voorbij. Dat Summer of Soul met de publieks- en juryprijs werd bekroond op het afgelopen Sundance filmfestival is geen verrassing. Over deze documentaire zal over 100 jaar nog steeds gesproken worden. Kijk hem dan ook liever in de bioscoop

Summer of Soul, zaterdag 2 september 2023 om 23.40 uur op Canvas en tevens te zien op Disney+