Sinan Can duikt in de wereld van wapenhandel

In het spoor van drie moorden in de recente Nederlandse geschiedenis duikt Sinan Can in de wereld van wapenhandel. Die blijkt schimmiger en smeriger dan hij zich had voorgesteld.

Een keer was Sinan Can blij dat hij een wapen in zijn buurt had. Afghanistan, 2016. Samen met documentairemaker Thomas Blom was hij onderweg toen bleek dat ze in een hinderlaag waren gelopen. Can keek naar de kalasjnikov die voor hem lag, toen naar Blom en weer naar de kalasjnikov. Als het moet, dan moet het, besloten ze allebei in een split-second. Het hoefde niet, godzijdank.

Nu zou hij willen weten: hoe kwam die kalasjnikov daar? Wat voor route had dat geweer al afgelegd? In zijn nieuwe serie De wapenroute duikt Can samen met regisseur Daniëlle van Lieshout in de wereld van wapenhandel en hij schrok: het bleek nog veel schimmiger dan hij dacht.

Eerst maar eens de cijfers, hij dreunt ze zo op. Wereldwijd zijn er ongeveer 900 miljoen wapens en twaalf miljard kogels. Kortom, bijna elk mens kan bijna twee keer neergeschoten worden en een op de zeven mensen kan met een wapen rondlopen. En verder: een wapen wordt gemiddeld binnen acht jaar na productie gebruikt, om iemand te vermoorden, te verwonden of te bedreigen. Can: ‘En het erge is ook nog: wapens zijn ontzettend duurzaam. Ze gaan zo zestig, zeventig jaar mee. Bij de moordaanslag op Peter R. de Vries werd – behalve het omgebouwde gasalarmpistool waarmee hij werd doodgeschoten – nog een ander wapen gebruikt dat haperde. Dat kwam uit 1979. Wat voor route heeft dat wapen dan afgelegd, denk ik meteen.’ Want zo is Can te werk gegaan voor De wapenroute: drie moorden, drie wapens, drie routes. De moorden die hij daarvoor koos, zijn de moorden die in de recente geschiedenis de meeste impact op Nederland hebben gehad. ‘Ja,’ zegt Can, ‘ik had ook de moord van de gebroeders De Witt kunnen nemen, of die van Willem van Oranje, of Els Borst, of Derk Wiersum, maar het werden deze. Pim Fortuyn, Theo van Gogh en Peter R. de Vries. Drie moorden met hele verschillende motieven – een milieuactivistische extremist, een geradicaliseerde moslim en een criminele aanslag – maar voor alledrie geldt dat de shock daarvan in onze samenleving nog steeds voelbaar is. Zo on-Nederlands, zeiden we er eerst nog over, maar dat kun je inmiddels eigenlijk niet meer beweren.’

Goed, die drie moorden dus, met drie wapens die alledrie ergens gemaakt moesten zijn, vervolgens verscheept en verhandeld, tot aan het moment dat de moordenaars ze in hun handen kregen. Die route volgen, dat gaf Can houvast om een verhaal te vertellen over hoe die wapenwereld nu eigenlijk in elkaar steekt met de wapens als personages. ‘Het moeilijke daaraan is dat wapens altijd in de legaliteit beginnen,’ zegt Can. ‘Ze worden legaal in een fabriek gemaakt. Maar de scheidslijn tussen legaal en illegaal is zo flinterdun: uiteindelijk komen wapens heel gemakkelijk in de verkeerde handen, en eenmaal in de onderwereld raak je het spoor al snel kwijt.’

Lees verder in VARAgids 36, pagina 20. Vanaf dinsdag 3 september 2024 in de winkel, op de mat en in de app (alleen voor VARAgids-abonnees). Word ook abonnee!