Saltburn: oppervlakkige satire

Het is moeilijk om een eenduidige boodschap te destilleren uit deze thriller die draait om een armoedige student die terechtkomt op het landgoed van een welgestelde aristocratenfamilie. 

Een jongeman die afkomstig is uit een arm gezin probeert in Saltburn een vriendschap te sluiten met een puissant rijke begin-twintiger. Oliver Quick (Barry Keoghan uit The Banshees of Inisherin) valt volstrekt uit de toon op de universiteit van Oxford: hij kleedt zich allesbehalve hip en ziet eruit als een nerd. Nog een probleem: Oliver kan studeren vanwege een beurs. Kortom: de andere studenten, gezegend met rijke ouders, beschouwen hun generatiegenoot als een pauper. Felix (Jacob Elordi) krijgt echter medelijden met Keoghans personage: tijdens de lange zomervakantie nodigt hij hem uit op Saltburn, het landgoed van zijn familie.

Zodoende ontmoet Oliver Felix’ ouders (rollen van Rosamund Pike en de altijd schmierende Richard E. Grant), zijn zus Venetia (Alison Oliver) en zijn neef Farleigh (Archie Madekwe). De aristocraten moeten gniffelen om Olivers gebrek aan etiquette, maar etaleren in navolging van Felix ook een zwak voor de proleet. Totdat de film halverwege een draai van 180 graden maakt die je als kijker misschien ook wel ziet aankomen – een lightversie van 'niets is wat het lijkt'. (Spoiler). Dan blijkt Oliver namelijk een sociopaat die voornemens is om de levens van de rijkaards zuur te maken.

Gaandeweg de film rijst de vraag: is Saltburn een kritiek op hypocriete opportunisten die façades ophouden? Of draait de thriller om het idee dat veel mensen rijkdom nastreven? De boodschap die filmmaker Emerald Fennell (Promising Young Woman, 2020) in haar tweede speelfilm (ze is ook bekend van het tweede seizoen van Killing Eve) ventileert oogt nogal vertroebeld. Is Saltburn ironisch bedoeld? Is het kritiek op de aristocratische klasse? Het blijft allemaal onduidelijk en dat ligt ten dele aan het ietwat chaotische scenario. In interviews zei Fennell trouwens dat ze vindt dat er aan alle mensen wel iets akeligs kleeft.

Ze propageert dus het tegenovergestelde van Rutger Bregman, dat de meeste mensen niet deugen. Vanuit dat perspectief zou je Saltburn kunnen zien als een laatkapitalistische vorm van nihilisme. Met mensen zoals Oliver die niets anders nastreven dan hedonisme. Het is in die zin moeilijk om iets diepgaands te vinden in Fennells film. Misschien ligt dat aan het feit dat Saltburn uiteindelijk ogenschijnlijk niets meer is dan oppervlakkige satire.

Saltburn, vanaf vrijdag 22 december 2023 bij Amazon Prime Video