Radar-verslaggever Fons Hendriks merkt dat hij als maker meer invloed heeft dan hij als politicoloog zou hebben

Naast zijn opmerkelijke deelname aan Wie is de Mol? toont de co-presentator van Radar zich vooral een ambitieuze belangenbehartiger. En daar heeft hij een eigen methode voor bedacht: ontregelen.

Hij wuift het weg als ik het vraag, maar áls er een ‘Fons Hendriks-methode’ bestaat dan is het misschien: ontregelen. Hij vertelt het halverwege het gesprek op de redactie van Radar waar hij – ‘chique hè’ – de directiekamer voor ons heeft geregeld. ‘Als je mensen kan ontregelen, krijg je hun meest authentieke reactie.’ En terwijl hij dit zegt, denk ik ineens: Hm, dit zou weleens een uitstekende mol-strategie kunnen zijn... Want dit jaar doet de man die naast rots-in-de-branding Antoinette Hertsenberg het AVROTROS-programma presenteert mee aan Wie is de Mol?. Hij is fanatiek bij de opdrachten... Houdt met zijn donkere stem scherpe analyses... Zou hij? Hendriks (37) wil er niets over zeggen. Niet meer dan dat WIDM? een ‘bizar leuk avontuur’ was dat ‘als een schoolreisje voor volwassenen’ voelde. Gelukkig wil hij wél praten over zijn leven als presentator van het populaire consumentenprogramma dat al meer dan 25 jaar bestaat. Of het nu een sjoemelkaakchirurg is, een illegale hondenhandelaar, een verzekeringsmaatschappij die onterecht niet uitbetaalt of een disfunctionerende overheidsinstantie: Radar gaat er achteraan. En vaak met resultaat.

Vandaag, een maandag eind januari, is Hendriks na een vakantie met zijn vriendin, journalist Liesbeth Rasker, terug op de redactie. Op 5 februari is de eerste uitzending van het nieuwe seizoen en die wordt vanaf vandaag voorbereid. Morgen gaat hij al op pad om het eerste item te draaien. ‘Over de hoge belastingtarieven die op reparatie van meubels en kleding zitten, waardoor het vaak goedkoper is om een nieuwe bank te kopen in plaats van je oude te laten repareren. Dat lijkt ons niet echt duurzaam.’

Toen je in 2017 begon stond je achter een aparte balie en voerde je een kort gesprek met Antoinette Hertsenberger.
Ik ben geëvolueerd. Destijds duurde dat gesprek vijf minuten en behandelden we twee kleine incidenten. Ondertussen sta ik naast haar en vertellen we meer terugkomende verhalen over waar veel mensen last van hebben, en is het bijna een kwartier geworden. Per uitzending probeer ik twee items te maken. Heel leuk. Ik ben ook blij dat we laten zien dat we proberen met een oplossing te komen. ’Na al die jaren is Radar een instituut geworden. NRC noemde jullie een ‘machtsfactor’. Hoe was het dan om vorig jaar van NPO 1 naar NPO 2 te moeten? Het is heel slecht voor ons geweest. Ons bereik was bijna gehalveerd. Gemiddeld keken er 1,3 of 1,4 miljoen mensen, na de overstap naar NPO 2 begonnen we dramatisch lager. Je denkt: is het inhoudelijk slechter geworden, moeten we het anders aanpakken? Maar dat is het niet, het is alleen omdat je naar een andere zender verhuist. Inmiddels is het wel wat opgetrokken, de laatste uitzending hadden we 900.000 kijkers.

Bestaat de kans dat het programma naar NPO 1 terugverhuist?
Geen idee. We zijn in gesprek met de directie, want die baalt er ook van, al beginnen we het komende seizoen wel weer op NPO 2.

Is er een structureel verhaal waar jij je vooral op richt?
In algemene zin is dat armoede, denk ik. Meer specifiek: de huizenmarkt, en dan vooral de sociale huurwoningen.

Waarom raakt juist de sociale huur je zo?
Wonen is een recht, maar de staat van die woningen is vaak zo erbarmelijk. Ik vind het onbegrijpelijk dat woningbouwcorporaties daar zo weinig voor doen. Daar kan ik echt boos over worden. Nederland – en nu ga ik een cliché-zin zeggen – is zo’n rijk land, dan is het toch belachelijk dat we dit soort situaties hebben? Iemand schraapt elke maand 600 of 700 euro bij elkaar om de huur te betalen voor een woning waar de paddenstoelen, schimmels, het onkruid op de muren groeit. Mijn ouders hebben bij het UWV gewerkt. Ze kwamen vooral op voor jongeren die werkloos waren geraakt door psychische problemen en hun slechte thuissituaties. Eigenlijk hebben zij mijn zus, broer en mij meegegeven dat de zwakkeren in de samenleving het steeds moeilijker zullen krijgen.

Dat zagen je ouders al?
Toen al, ja. Het sociale vangnet is steeds verder verdwenen.

Zou je bijvoorbeeld ook een spelletjesprogramma kunnen presenteren?
Nee. Ik vind het leuk en belangrijk dat er zoiets als Lingobestaat, maar ik zou het niet kunnen presenteren. Ik zou er niet veel geluk uit kunnen halen.

Eerder presenteerde je Rambam, ook een consumentenprogramma, maar dan van BNNVARA, je hebt onlangs een podcast gemaakt de schadelijke gevlogen van roken en vapen. Die consumentenwereld, is dat jouw ding?
Mijn ding, haha, wat is de vraag? Ik heb politicologie gestudeerd. Dat heb ik niet afgemaakt, maar daar ontstond het idee dat ik een politiek programma wilde maken voor en door jongeren. Jongeren worden niet bereikt, ze stemmen steeds minder: dat was de aanzet. Zo ontdekte ik dat je lang kan studeren en daarna als politicus kan opkomen voor de minderbedeelden, maar met televisie gaat het allemaal veel sneller. Dat vond ik een interessant gegeven. Tja, ik ben toch verpest door mijn ouders dat ik iets wil doen voor de maatschappij.

Radar is een consumentenprogramma, maar het is ook politiek. Het gaat niet alleen over spulletjes kopen, maar ook over sociale huur, de zorg, noem maar op.
Het is ‘consument’ in de breedste zin van het woord. We consumeren op allerlei vlakken: van wonen tot onderwijs. Dat is mijn ding, als je dat bedoelt. Het gaat over zaken waar we allemaal mee te maken hebben en ik blijf me erover verbazen dat er bedrijven bestaan die erop uit zijn om ons te naaien – om het even plat te zeggen. Ik wil dat blootleggen. Het gekke van Nederland is dat we zo ontzettend veel regels hebben en dat we daardoor dénken dat alles perfect geregeld is, maar dat is gewoon niet zo. We hebben te weinig instanties die controleren, of er zijn wel controle-instanties maar die hebben dan te weinig geld of te weinig personeel. Heel veel bedrijven, maar ook de overheid, weten dat en maken daar gebruik van. Of misbruik, eigenlijk. Omdat er niet wordt gehandhaafd.

En dan ga jij op pad. Vaak zien we je tevergeefs bellend of eindeloos wachtend. Ik heb je eens op tafel van een vergaderzaaltje zien liggen, omdat je zo lang op de directeur moest wachten. Je zegt vaak: ‘Hij reageert niet op telefoontjes, dus we gaan langs’. Of: ‘Ik hou u aan uw woord’. En je doet dat allemaal zonder chagrijn.
Ik probeer constant in gedachten te houden dat er altijd twee kanten aan een verhaal zitten. Dus ik wil het verhaal van de gedupeerde horen, maar ook dat van de overheidsinstantie, het bedrijf of die woningcorporatie. Ik wil geen moraalridder zijn die met het vingertje wijst en zegt: ‘Dit gaat allemaal heel slecht’. De ander moet de kans krijgen om mij uitleg te geven. En als dat op zo’n moeizame manier gaat, haal ik daar een soort van lol uit.

Met welk gevoel sta je daar dan aan de deur?
Ik ga ze even wakker schudden. Het is een pure vorm van nieuwsgierigheid. Ik wil niet iemand breken, ik wil dat ze doorkrijgen dat we goede bedoelingen hebben, dat we hun verhaal willen horen én dat we een oplossing proberen te bieden. De laatste tijd is er veel negativiteit naar journalisten, sowieso, maar zeker naar een programma als Radar, omdat wij de rechten van de burgers willen beschermen. Veel bedrijven hebben zoiets aanvallends dat ze uberhaupt niet naar ons willen luisteren. Ik wil dat dan tóch voor elkaar krijgen. Ik herken inmiddels de patronen. Je belt en het nummer is opgeheven, je checkt en de KVK-gegevens kloppen niet. En de regel is: als je álles hebt geprobeerd om met het bedrijf te communiceren en het lukt niet, dan mag je er met draaiende camera naartoe. Dat vind ik het allerleukst. Daarmee kan je de macht van de camera inzetten om antwoorden te krijgen.

Waarom vind je dat het leukste?
(Met een grote glimlach): Dat is actie! Ik weet dat wij tien punten voorstaan. Wij weten waarom we daar zijn, wij hebben een camera, ik weet hoe je daarmee om moet gaan. Dus ik moet voorzichtig zijn, en ik wil niet zeggen dat ik altijd 100 procent zeker met een goed verhaal terugkom, maar wel vaak. Op de een of andere manier werkt het. Mensen komen toch vaak met een reactie.

Dit is het moment dat ik vraag of er een Fons Hendriks-methode bestaat. Dat ontregelen, vertelt hij, bedoelt hij heel subtiel. Soms is het niet meer dan een grapje. Bovendien doet hij het aan beide kanten vertelt hij, bij degene die gedupeerd is en bij de duperende instantie: ‘Soms kunnen mensen zichzelf zo verliezen in hun probleem dat ze de realiteit zijn verloren’, vertelt hij over de ene kant. Over de andere kant zegt hij: ‘Woordvoerders hebben meestal een vast praatje klaarliggen. Daar moet je doorheen zien te prikken en dat lukt vaak niet door alleen vragen te stellen. Dan kan iets kleins ontregelends helpen om mensen uit hun rol te trekken.’

Van alle klachten die je langs hebt zien komen, over welke verbaas je je het meest?
Dat Nederlanders zo ontzettend goed op de hoogte zijn van waar ze recht op hebben. (Hij zegt het na een diepe zucht, en daarna volgt een lach.) Één verhaal vergeet ik nooit meer. Een vrouw was erachter gekomen dat er in een pak vochtig toiletpapier minder velletjes zaten dan er op de verpakking vermeld stond. Er zaten acht of tien velletjes minder in. Dat vonden we al grappig en fascinerend, maar vooral toen we erachter kwamen dat de vrouw vochtig papier voor haar man kocht. En dat zij die voor hem klaarlegde. Daardoor wist ze precies hoeveel hij er in de week gebruikte. Ze moest vaker nieuwe pakjes voor hem kopen, vroeg of hij meer was gaan gebruiken, nee, en kwam er zo achter dat er minder in zat.

Ik denk dat jouw werk het goed doet op feesten en verjaardagen.
Je hebt altijd verhalen. Nou, weet je wat opvallend is? Mensen hebben standaard een mening over een tv-programma, dus die krijg ik vaak meteen te horen. Maar ik hoor ook af en toe van mensen dat ik een betweter ben. Haha. Dan zeggen ze: wat ben je weer lekker wijsneuzerig aan het doen. Dat begrijp ik ook wel. Maar ja, zeg nou zelf, als je iets hebt gelezen dat niet goed is of niet goed gaat, en je ziet het pal voor je neus gebeuren, dan wil je daar toch wat van zeggen? Dat zit erg in mij. Ik vind het onbegrijpelijk dat mensen weten dat iets niet goed is en het dan toch blijven gebruiken.

Fatburners (afslankpoeders) bijvoorbeeld. Of een slimme verwarming die toch niet heel slim blijkt.
Ja, of hoe milieubelastend het eten van vlees is. Maar ik wil geen vegetarische monnik uithangen of die notoire betweter zijn, dus ik hou me vaak in.

Vragen je vrienden weleens om consumentenadvies?
Zeker. Zo af en toe belt een vriend met de vraag of die ene verzekeringsmaatschappij een goeie is. Of die energieleverancier. Dan zeg ik: dit kan je gewoon googelen! Maar dit is makkelijker, zeggen ze dan.

Wat wil jij doen over vijfentwintig jaar?
Jeetje.

Nou tien dan.
Ik wil graag een bed & breakfast en meedoen met B&Bvol liefde.

Dat willen we allemaal wel.
Oké, serieus dan. Ik zit nu op het onrecht in Nederland en ik zou het interessant vinden om in het buitenland het een en ander aan te tonen. Niet om het daar op te lossen, maar om te kijken of dat wat er in het buitenland gebeurt een oplossing zou kunnen zijn voor Nederland. Laatst zag ik een uitzending van Tegenlicht over sociale huur in Oostenrijk, en hoe ontzettend goed het daar geregeld is. Zoiets vind ik interessant.

Jouw vriendin is toch reisjournalist? Ja, ze heeft reisboeken geschreven. Al werkt ze nu aan een boek over modern feminisme. Over dat buitenland, we weten vaak nauwelijks wat er daar gebeurt. Waarom willen we in Nederland eigenlijk niet over de grens kijken? Dus ja, ik zou letterlijk en figuurlijk de grens over willen. Over tien jaar.

Hij fronst. Hm. Ik bespeur een ‘M’ tussen zijn wenkbrauwen. Zou hij dan inderdaad...?

Dit artikel komt uit VARAgids 6, 2024