Oergeluiden in de Vroege vogels-podcast

Hoe klinken uitgestorven dieren? In de nieuwe Vroege vogels-podcast horen we het antwoord.

De grond is vochtig en tussen torenhoge moerascipressen, dennen en sparren lopen tapirs en mastodonten: een soort harige olifanten. De lucht is warm en men hoort verschillende tropische vogelsoorten, kwakende kikkers en zoemende muggen. Wie goed kijkt, ziet zelfs een vliegende eekhoorn. Dit is Nederland. Althans, dit wás Nederland, zo’n vijf miljoen jaar geleden in het tijdvak van het Plioceen. Vlak voor het aanbreken van een nieuwe ijstijd lag Nederland voor een groot deel onder water en waar nu Limburg ligt, was een groot kustmoeras te vinden. Het is moeilijk voor te stellen voor wie nu door de polder loopt, maar wie luistert naar het nieuwe seizoen van de podcastserie Zo klonk Nederland kan zich toch even in dit oerbos wanen. De podcast, van de makers van Vroege vogels, neemt de luisteraar mee op een auditieve tijdreis door de natuur. In het eerste seizoen werd de natuurgeschiedenis van de afgelopen honderdduizend jaar doorlopen, nu gaat de luisteraar miljoenen jaren verder terug in de tijd.

Verslaggever en vormgever Henny Radstaak bouwde samen met audiotechnicus Frans de Rond de wereld van vijf miljoen jaar geleden laagje voor laagje op: ‘De verslaggevers nemen de reportages op op plekken die zo veel mogelijk lijken op de locatie in de podcast. Van een dichtbegroeid bos tot een bootje op het water. Het is fijn om op locatie op te nemen, omdat er van de verslaggevers en experts ook een beetje acteerwerk wordt gevraagd. Als in de podcast de takken in je gezicht slaan, helpt het voor de verbeelding als je ook echt in een bos staat tijdens de opnames. Daarbij moet ook rekening gehouden worden met achtergrondgeluid, want honderden millennia geleden vlogen er natuurlijk nog geen vliegtuigen over en reden er geen vrachtwagens langs. De achtergrondgeluiden zoals wind of krakende voetstappen, en de geluiden van de talloze dieren maken we zelf in de studio.’

‘Achterhalen welk geluid een diersoort die al miljoenen jaren is uitgestorven maakt, is nog wel eens een puzzel. Echt zeker weten zullen we het nooit, maar we proberen uit te gaan van de meest recente wetenschappelijke inzichten. Zo leefde er in het Plioceen al een soort koolmees in Nederland, maar dan een slagje groter. Hoe groter het dier, hoe zwaarder en langzamer het geluid over het algemeen is. We gebruiken dan opnames van een moderne koolmees en bewerken die zodat de luisteraar ook hoort dat het geen normale koolmees is. Voor het geluid van de harige mammoet uit het eerste seizoen konden we ons beroepen op het werk van de Franse kunstenares Marguerite Humeau. Zij maakte met behulp van een gevonden mammoetskelet een replica van de stembanden van het dier, dat tienduizend jaar geleden uitstierf. Het resultaat was een soort laag reutelend gebrom. Voor het geluid van de mastodont in het nieuwe seizoen hebben we dat geluid nog lager gemaakt.’ ‘We werken met deze podcast met 8D-audio. Als men de podcast luistert met een koptelefoon op, is het alsof de natuur echt om hen heen beweegt. Niet alleen links en rechts zijn te onderscheiden, maar we kunnen het zelfs zo laten klinken dat iets boven of onder je beweegt. Soms zat dat zo goed in elkaar, dat we in de studio ook schrokken. Dan klonk het alsof er achter ons iemand de studio binnen was gekomen, maar dat was dan de audio die we er zelf in hadden gemonteerd.’

Lees dit artikel verder in VARAgids 45, vanaf dinsdag 5 november in de winkel, op de mat en in de app (alleen voor VARAgids-abonnees). Word ook abonnee!