Napoleon: explosieve en onverwacht geestige biopic

Joaquin Phoenix is aanstekelijk excentriek bezig in Ridley Scotts spectaculaire verfilming van leven en liefde van de Franse Keizer.

Gek genoeg is de liefde tussen Napoleon en zijn vrouw Josephine, tussen de vele veldslagen en het politieke gekonkel door, de rode draad in deze bijna drie uur durende historische actiefilm. Dat is een onverwachte keuze, maar wel een goede en bepaald geen zoetsappige: het contrast tussen de oppermachtige keizer en briljante veldheer Napoleon en het hitsige, jaloerse en afhankelijke kind-mannetje Napoleon dat in feite onder de plak zit bij Josephine en een minderwaardigheidscomplex heeft, levert scherp drama en surrealistische humor op. Josephine is in de liefde net zo’n briljant strateeg als Napoleon op het slagveld en de hechte haat-liefdeverhouding tussen die twee is de kern van deze bewust ontregelende film die allerlei kanten op schiet die je niet ziet aankomen en erg veel kijkplezier oplevert. 

Joaquin Phoenix acteert in Napoleon net zo uitzinnig als hij in You Were Never Really Here, Joker en Beau is Afraid deed. Napoleons gejengel om seks bij Josephine en zijn getier tegen iedereen die hij ontmoet, van dienstmeisje tot Russische keizer, is bizar. Het is vrij spectaculair hoe Phoenix hem neerzet en je schiet er herhaaldelijk van in de lach. Napoleon is een film die zichzelf wel degelijk serieus neemt, maar de keizer ook keer op keer in de zeik neemt, zonder dat het een dijenkletser wordt. Vanessa Kirby (The Crown, Mission: Impossible) als Josephine is ook uitstekend.

Ze is een uiteindelijk beklagenswaardig loeder dat haar man Napoleon weliswaar bedriegt, manipuleert en veracht, maar ook intens liefheeft. Noodgedwongen zien die twee elkaar natuurlijk niet vaak, omdat Napoleon uit naam van Frankrijk diverse vijanden het hoofd biedt op de slagvelden en dat is geen 9 tot 5 baantje. Niet alleen buitenlandse vijanden, want ook intern lost Napoleon wat conflicten op, bijvoorbeeld door een demonstratie in Parijs te beëindigen door met kanonnen de eerste rijen demonstranten tot gehakt te schieten. Je valt van de ene verbazing in de andere en vraagt je af wat er nou echt gebeurd is van wat je ziet.

Voor de gemiddelde kijker is dat moeilijk te beoordelen. Die weet wel iéts van Napoleon: geboren op Corsica, opgeklommen tot keizer van Frankrijk, winnaar van vele veldslagen (Austerlitz), verliezer van andere veldslagen (Rusland, Waterloo) en verbannen naar Elba en later St. Helena. Klein van stuk (hoewel dat mogelijk Britse propaganda was) en een geniaal tacticus op het slagveld.

Wie veel meer weet over Napoleon dan dit, kan heel boos worden van deze film, want regisseur Ridley Scott (Blade Runner, Alien, Gladiator) en scenarist David Scarpa (All the Money in the World) veroorloven zich vele historische vrijheden. Niet alles wat je ziet is werkelijk gebeurd. Napoleon was helemaal niet aanwezig bij de executie van Marie Antoinette, zoals we in het begin van de film zien, hij ontsnapte niet van Elba omdat hij Josephine heel graag weer wilde zien want die was toen al dood en of hij op zijn veldtocht in Egypte echt de top van de piramide van Gizeh met een kanon beschoot, dat is ook wel twijfelachtig. Maar voor het drama en de onverwacht grote dosis humor in de film werkt het wel heel goed, dat gesol met de historische waarheid.

De veldslagen zijn fantastisch, de kanonskogels fluiten je om de oren en de sets en acteurs zijn prima. De enige klacht is dat de film wel héél lang duurt en dat de veldslagen zowaar af en toe een beetje langdradig worden. In werkelijkheid waren ze uiteraard niet saai, er stierven in totaal honderdduizenden. En dat er zoveel veldslagen in de film zitten, is uiteindelijk de schuld van de historische Napoleon, die er nou eenmaal veel te veel uitvocht.

Napoleon, vanaf donderdag 23 november 2023 te zien in de Nederlandse bioscopen