Interview met Amber Kortzorg

Kassa-presentator Amber Kortzorg (1991) wil het consumentenprogramma duurzamer maken. ‘Ik kan me echt kwaad maken dat we in een soort suiker- en vetparadijs rondlopen.’

Kassa, zaterdag om 19.05 op NPO 1

Sinds januari gidst Amber Kortzorg Kassa -kijkers door de consumenten-jungle vol wazige premies, nepaanbiedingen, spoofing, phishing en andere verkoop valkuilen. In lossere stijl wanneer het gaat om de aanschaf van puppy’s of niet waterdichte sneakers. Maar ‘zeker ook met gestrekt been’ bij misstanden die aanzienlijke maatschappelijke impact hebben. Zoals bij de recente ING-zaak waarbij Kassa onthulde dat de bank honderden klanten die slachtoffer werden van cybercriminelen in de kou laat staan. Kortzorg: ‘De bank heeft gefaald: het bedrijf had voor een veilig systeem moeten zorgen. Dat is onvoldoende gebeurd. Bovendien staat dat ING-verhaal symbool voor iets groters: niet iedereen kan meekomen in deze wereld die steeds digitaler wordt. Wij als Kassa zijn in het leven geroepen om te kijken waar het misgaat in de periferie van de samenleving. Om de vinger op de zere plek te leggen. Ik voel me soms zo betrokken dat ik moet oppassen dat ik de grens tussen journalistiek en activisme niet over ga.’

Waar komt dat rechtvaardigheidsgevoel vandaan? 
Amber Kortzorg zegt dat dit rechtvaardigheidsinstinct zich al op jonge leeftijd ontwikkelde. De presentator, dochter van een Nederlandse moeder en Surinaamse vader, groeide op in een volksbuurt in Amsterdam-Noord. ‘Daar zag ik hoe het kan voelen als je niet gehoord wordt of niet kan meekomen. Ik zat met kinderen in de klas die thuis met schulden en verslavingsproblematiek te maken hadden. Leerlingen die niet mee konden op schoolreis omdat er geen geld was. Dan werd er wel een bedrag bijgelegd, maar dat was pijnlijk. Sommigen kwamen in oude versleten kleding naar school zonder dat hun ouders naar hen omkeken. Zij zwierven tot een uur ’s nachts op straat. Dat vond ik dan oneerlijk, dat wilde ik ook. Net als jointjes roken voor het buurthuis. Dat heb ik dan ook gedaan. Maar ik had thuis wel een fijn vangnet. Kreeg extra aandacht van mijn ouders die beiden een achtergrond als leraar hebben. Zij maakten het mogelijk dat ik terecht kwam op het Barlaeus Gymnasium, een van de meest elitaire scholen van Nederland. Daar heb ik geleerd om te durven dromen. Dat je alles kunt worden wat je wilt, maatschappelijk succesvol kan zijn. Mits je het vertrouwen krijgt van je omgeving.’

Maar je schreef ook een opiniestuk dat het pijnlijk is dat een deel van jouw succes afhankelijk is van je toevallige huidskleur?
Dat klopt. Ik ben een dubbelbloedje met een witte huidskleur, dat heb ik altijd een lastige positie gevonden. Met welk van de twee culturen identificeer ik mij het meest? Ik val toch een beetje tussen wal en schip. Veel mensen zien mij als een witte vrouw. Maar ik voel mij niet als een witte vrouw als je kijkt naar mijn interieur, de muziek die ik luister, hoe ik dans of de mensen tot wie ik me aangetrokken voel. Ik heb een heel sterke binding met mijn Afrikaanse roots. Niet gek want ik heb die aftakking. Maar ik ben hartstikke Nederlands opgevoed en spreek geen Surinaams. Het is een gekke gedachte dat genetisch toeval – ik heb de kleur van mijn moeder en niet die van mijn vader – bepalend is geweest voor hoe het leven zich voor mij heeft ontvouwd. Welke kansen ik heb gekregen. Het is een vreemd gegeven dat het geen bal uitmaakt als ik twee kleinere schoenmaten had of tien centimeter langer was geweest, wat ook genetisch is bepaald. Maar die kleur heeft wel degelijk invloed gehad. Daarom vind ik dat we kritisch moeten kijken naar het bestaande systeem want dat biedt nu eenmaal geen gelijke kansen. Ik neem het mensen kwalijk wanneer ze dat ontkennen of niet actief bijdragen aan verandering. Zelf zit ik in een commissie bij BNNVARA die zich bezighoudt met inclusiviteit: zijn we een afspiegeling van de Nederlandse samenleving? Niet alleen qua culturele achtergrond, ook op gebied van de verhouding mannen/vrouwen, praktisch en theoretisch geschoolden en gehandicapten. Collega Eva Eikhout heeft een beperking en zij maakt Weet wat je date, een programma dat veel waarde toevoegt. Maar we zijn er nog lang niet als organisatie.

Je vader speelde geen rol in je opvoeding, was dat moeilijk voor je? 
Soms wel. Wanneer ik bij anderen thuis kwam en zag hoe het daar toeging. Of als ik dan vroeg: houd je meer van je moeder of van je vader? Ik kan me bijna niet voorstellen dat je van allebei je ouders net zoveel houdt, dat je met beiden een goede band hebt. Ik heb dat nooit gehad, mijn moeder was twee in een. Nog steeds heb ik weinig contact met mijn vader, hij woont in Paramaribo. Ik dacht toen af en toe: was het bij ons maar anders gelopen. Of: had ik maar een broertje gehad, dat is er nooit van gekomen. Daar ben ik nu overheen. Hoewel, wanneer ik kijk naar de familie van mijn vriend en zie hoe hij en zijn zusje Kerstmis vieren, dan merk ik hoe fijn zo’n perfect gezin is. Dat had ik ook wel gewild. Als ik zelf ooit kinderen krijg, ga ik heel erg mijn best doen om ook zo te leven. Maar ik ben enorm trots op mijn moeder, ze heeft het zwaar gehad en ik zag haar verdriet. Ze heeft heel hard gewerkt zodat ik nooit wat tekort kwam, niet op gebied van liefde of spullen.

Ben je zelf weleens opgelicht? 
Opgelicht is een groot woord, maar ik ben wel eens niet netjes behandeld. Ik heb best grote borsten en toen ik 18 was heb ik overwogen om ze te laten verkleinen. Ik ben bij een kliniek geweest die vooraf meldde dat de intake gratis zou zijn, mocht je besluiten van de ingreep af te zien. Na dat gesprek hoorde ik helemaal niks meer van die kliniek. Dat vond ik al onprettig. Vervolgens plofte na drie maanden toch een rekening op de mat. Mijn stiefvader zei: Amber klim in de pen. Dat deed ik, maar het hielp niet, ik kreeg te horen dat ik absoluut moest betalen. Toen adviseerde mijn stiefvader om te zeggen dat ik naar Kassa zou stappen. Ik had geen weet van de impact van het programma, maar het noemen van die naam werkte. Ik hoefde niet te betalen. Al met al een heel vervelende ervaring, vooral als onzekere tiener.

Sta je door je werk argwanender in het leven, wantrouw je mensen meer?
Nee, maar ik ben wel extra alert. Laatst kreeg ik een brief van Liander dat een medewerker de meterstand kwam opnemen. Dan check ik even of die persoon daar echt werkt. En wanneer een energiebedrijf mij belt met een prachtige aanbieding neem ik het gesprek soms op. Ook omdat werk een obsessie is, ik sta altijd aan. Zelfs als ik in de supermarkt loop en reclame zie denk ik: klopt dit en kan ik hier iets mee voor Kassa? Verder denk ik cynischer over de wereld wanneer ik te veel lees over wat er misgaat. We zijn nu bezig met een special over de schuldenindustrie. Het begint met een boete van 60 euro en een deurwaarder die aanbelt. Maar door alle proces- en bijkomende kosten zit iemand uiteindelijk met een rekening van 900 euro. Dan denk ik: hoe kunnen we het nou zover laten komen dat we de kwetsbaarste mensen nog verder de problemen in drijven? Daar word ik cynisch van. Het voelt soms als een eenzame strijd en dat vind ik af en toe best moeilijk.

Bestaat er een remedie voor die sombere overpeinzing?
Minder dwangmatig het nieuws volgen en focussen op wat ik in mijn eigen cirkel kan doen en betekenen. Ik ben ongeduldig en wil vaak groots denken. Zo van: ik wil nu alle problemen van de wereld oplossen. Maar iets kleins helpt al, bijvoorbeeld gaan zitten met de buurvrouw en buurman om ze te helpen met hun financiën. Laatst liep ik over straat en toen zag ik een oudere man van in de 80 even stoppen om aan een bloem te ruiken die over een balkon hing. Dan denk ik: o wat mooi dat iemand zoiets eenvoudigs zo kan waarderen en daarvan weet te genieten.

Roepen we bepaalde problemen niet over onszelf af?
We bestellen ons suf bij sites als Alibaba en willen vaak voor een dubbeltje op de eerste rang zitten.  Natuurlijk hebben mensen hun eigen verantwoordelijkheid. We adviseren om sites te checken op keurmerken, te zoeken naar recensies. Net zoals je een tweedehands auto test voordat je hem koopt. Doe je dat niet, dan is het deels je eigen schuld wanneer het fout loopt. Wij gaan ook niet voor iedere consument die zelf geen onderzoek heeft gedaan en er op los bestelt op de barricade staan. Sowieso ben ik geen voorstander van ongebreideld consumentisme en altijd maar meer willen kopen. Dat gedrag heeft zo’n enorme impact op de aarde. Daarom ben ik er ook een groot voorstander van om bij Kassa het thema duurzaam meer ruimte te geven. Vroeger testten we de kwaliteit van witte wijn van Nederlandse bodem. Dat doen we nog steeds maar wel met vermelding van het biologische aspect. Iedereen zou duurzaamheid ongelooflijk belangrijk moeten vinden. Ik maak me veel zorgen om het milieu, de klimaatverandering is de grootste ramp waarmee ik in mijn leven te maken ga krijgen. Veel heftiger dan de coronacrisis die al een voorbode is – we leven te dicht op elkaar, onze relatie met het houden van dieren is compleet verstoord.

Hoe ziet duurzaamheid in jouw dagelijks leven eruit? 
Ik koop veel tweedehands. Zie ik iets leuks online dan kijk ik eerst op Marktplaats. Sowieso is bijna al mijn kleding tweedehands en wat ik draag voor het programma is geleend. Ik heb geen auto. Het enige is dat ik af en toe vlieg omdat mijn vriend in Zwitserland woont. Maar ik hoop op de comeback van de nachttrein. Bovendien komt hij binnenkort naar Nederland en gaan we samenwonen. Verder ben ik vegetarisch; ik houd van soja-yoghurt met havermout, van fruit en ben verslaafd aan groenten. En soms een bruine boterham met kaas, daar is ook niks mis mee. Niet alleen duurzaam, maar ook gezond. Ik vind het daarom mooi dat we met Kassa meer aandacht gaan besteden aan een betere leefstijl en andere voedingskeuzes. Ik kan me echt kwaad maken dat we in een soort suiker- en vetparadijs rondlopen. Kijk naar winkelstraten, school- en sportkantines, of naar de stations. Ik heb de NS erop aangesproken via Twitter. Binnenkort ga ik bij ze langs voor een interview.

Mensen willen toch zelf die snelle hap en instant bevrediging?
Je kan heel veel zeggen over de vrije markt, maar we hebben het natuurlijk best ver laten komen met die wildgroei aan verleidelijke producten. Vijftig procent van de Nederlanders is te dik, het is enorm makkelijk om verkeerde keuzes te maken. Dan deugt er iets niet aan het systeem. Om dat te veranderen, laat ik aan de politiek, maar wij kunnen het wel agenderen. Want mensen denken dat ze die snackbende willen, maar als je merkt hoe fijn je je voelt, zowel geestelijk als fysiek, wanneer je vaker voor een gezondere keuzes gaat, wil niemand die snelle verleiding meer.

Dit is je eerste jaar als vaste presentator van een groot programma. Van wie leer je in het vak en naar wie kijk je? 
Mijn eindredacteur Erwin Schievink is mijn grootste mentor. Hij heeft best vaak de kolen voor mij uit het vuur gehaald in mijn begintijd toen ik het onderdeel ‘Belbus’ deed. Had ik stomme acties: stormde ik met een cameraploeg een bedrijf binnen en begon ik ‘stelletje oplichters’ te roepen. Dan zei hij: Amber, dat is een heel zware juridische term die consequenties heeft. Ook oefen ik moeilijke interviews met hem. Eva Jinek vind ik een fijne presentator. Zij weet de balans te vinden, voert inhoudelijk scherpe gesprekken en is tegelijkertijd een fijne warme gastvrouw. Eerst werd ze gezien als ijskonijn, nu is zij iemand aan wie je graag je verhaal vertelt. Ze durft ook emotie te tonen, ze is heel echt. Ik moet dat meer durven, mijn eigen persoonlijkheid tonen. Wanneer ik aan die statige tafel zit word ik automatisch ook een beetje statig. Ik hoop dat ik daarin groei.