Jeroen Smit over welke factoren milieubewust leven in de weg zitten: 'Verslaving aan meer, snel en goedkoop, zit diep'

‘Het zit diep in ons om alleen maar bezig te zijn met vandaag en morgen, en niet met 2030, 2035, laat staan 2050.’ De onderzoeksjournalist over welke factoren milieubewust leven in de weg zitten.

Dit gesprek zou ik op een bijzondere manier willen beginnen, namelijk met een paar minuten stilte... Oké...

Dat voelde een beetje ongemakkelijk, hè? Ik had dit zo bedacht omdat in de laatste aflevering van het tweede seizoen van je tv-programma Wat houdt ons tegen? Een topvrouw vertelde dat ze vergaderingen begint met een paar minuten stilte. Omdat je dan, volgens haar, even kunt landen. Iedereen komt vaak opgewonden een vergadering binnen met een eigen agenda en de vraag welke gevechten er die bijeenkomst gevoerd moeten worden. Door te beginnen met stilte kun je even gronden en tot rust komen. Je met elkaar verbinden.

Waar dacht jij net aan? Aan niet zo veel eigenlijk. Dat is ook een beetje het idee. Je kunt de gedachten die zich aandienen laten passeren, even tot rust komen. Jij?

Ik keek naar een boek dat ik in jouw boekenkast zie liggen, genaamd Er ontstaat een ander Nederland (2022), over de grote veranderingen die ons land te wachten staat. Dat sluit aan bij jouw nieuwe reeks van Wat houdt ons tegen? In onze nieuwe afleveringen gaat het veel over de noodzaak om op een andere manier te consumeren, produceren en verdelen, het belang van nieuwe spelregels en systeemverandering. Over ons datagebruik bijvoorbeeld: meer dan de helft van alle data die we opslaan wordt nooit meer gebruikt. Het kost adembenemend veel energie om die ‘dark-data’ op te slaan, waarom helpt Google ons niet om daar minder verspillend mee om te gaan? We hebben een aflevering over airco’s die we aanschaffen omdat het hier steeds warmer wordt en die op hun beurt ook weer bijdragen aan het probleem, terwijl als we gebouwen anders bouwen, die dingen niet nodig zijn.

Jij bent van 1963, ik van 1965. Sinds onze jonge jaren zijn er veel grote veranderingen in het Nederlandse consumptiepatroon geweest. Klopt, en dat heeft ook veel problemen met zich meegebracht. We zijn diep verslaafd geraakt aan zoveel mogelijk, zo snel mogelijk, zo goedkoop mogelijk. Dat was echt een andere tijd. Terugkijkend op de veranderingen heb ik weleens aan mijn vader gevraagd of hij zich destijds zorgen maakte over de toekomst van zijn kinderen, over de zorg die wij nodig zouden hebben, over het onderwijs, of we tekort zouden komen. Mijn vader antwoordde dat hij zich daarover nooit het hoofd had gebroken: hij voelde zich veilig bij wat er was. Ondertussen is de welvaart enorm toegenomen en voelen we ons toch onveilig, steeds op zoek naar meer.

De eerste aflevering van Wat houdt ons tegen? Gaat bijvoorbeeld over luiers. Jij hebt nog ouderwetse katoenen luiers gedragen. De eerste wegwerpluiers kwamen in 1976. We gooien inmiddels per jaar één miljard babyluiers en één miljard luiers voor volwassenen weg. Ongeveer negen procent van al het restafval bestaat uit luiers, en vormt daarmee een enorme belasting van het klimaat. In onze afleveringen gaan we op zoek naar alternatieven. Luiers die biobased materiaal gebruiken leveren maar een paar procent milieuwinst op. In Nijmegen worden luiers gerecycled: dat levert al zo’n veertig procent klimaatwinst op. Maar verreweg de beste oplossing zijn moderne wasbare luiers; ruim zestig procent minder impact. En baby’s zijn veel sneller uit de luiers. Onze generatie zat gemiddeld maar twee jaar in de luiers, omdat die weggooiluiers met al die plasgootjes zo lekker zitten zijn kinderen nu pas rond drieënhalf jaar zindelijk.

En hoe pak je dat dan in je programma aan? Het is mijn rol om een leider, in dit geval de baas van Kruidvat, te vragen waarom hij hier niet mee aan de slag gaat. Dat ligt gevoelig, er wordt vreselijk veel geld verdiend met die enorme en groeiende berg weggooiluiers. Hij heeft beloofd nog dit jaar de wasbare luiers in de winkel te leggen.

Lees verder in VARAgids 23, bladzijde 10. Vanaf dinsdag 4 juni 2024 te koop in de winkel.