In gesprek met Saskia Dekkers, Caroline de Gruyter en Tijn Sadée over de opkomende Europese verkiezingen

Aan de vooravond van de verkiezingen laten Europa-watchers Saskia Dekkers (Nieuwsuur), Caroline de Gruyter (o.a. NRC) en Tijn Sadée (NOS, VPRO) hun licht schijnen over de staat van de Europese Unie. ‘Europa leeft meer dan ooit.’

Op 6 juni zijn de Europese Parlements-verkiezingen. Hoe bereiden jullie je daarop voor?

Tijn Sadée: ‘Met het Brusselse NOS-team volgen we de sleutelfiguren op de voet. En ik voer veel achtergrondgesprekken met diplomaten en ambtenaren. Daar heb ik mijn handen vol aan.’

Saskia Dekkers: ‘Voor Nieuwsuur maak ik “Stem van Europa”, een serie reportages over verschillende EU-lidstaten. Om de grote tendensen te zien. Wat wordt er in Brussel besproken en wat zie je daarvan terug in de landen zelf?’

Caroline de Gruyter: ‘Voor mezelf doe ik niks extra’s, maar elke dag krijg ik wel vier tot vijf verzoeken om te spreken, in verschillende landen. Dat heeft echt te maken met de toegenomen interesse voor Europa en de verkiezingen. In peilingen geeft 68 procent van de mensen aan te gaan stemmen, vijf jaar geleden was de opkomst 51 procent. Het zou pas voor de tweede keer sinds 1979 zijn dat de opkomst niet daalt. Europa leeft meer dan ooit.’

Hoe zouden jullie op dit moment de staat van de Europese Unie omschrijven?

CG: ‘Hoeveel onze leiders ook katten op Brussel, ze vragen ook om meer Europa omdat ze het in hun eentje niet kunnen bolwerken. Als Google de databeschermingsregels in Nederland overtreedt, kunnen we hoog en laag springen zonder dat er iets verandert. Wanneer de eurocommissaris namens 27 landen in actie komt, neemt Google dat echt wel serieus. Je deelt soevereiniteit met Europa, maar je krijgt er ook soevereiniteit voor terug.’

SD: ‘Ik denk dat er nog nooit zoveel aandacht voor de EU is geweest als nu – mede ingegeven door de geopolitieke situatie. Overal waar we komen, is de positie van Europa het gesprek van de dag. Moeten we nationalistischer zijn of juist meer georiënteerd op Europa?’

TS: ‘De traditionele politieke stromingen worden meer dan ooit uitgedaagd door ultraconservatieve leiders als Orban, Wilders en Le Pen. Dat zou kunnen betekenen dat reeds uitgezette koersen straks moeten worden bijgesteld, bijvoorbeeld op het gebied van klimaat en milieu. Het zal er ook van afhangen of die eurosceptische partijen echt een blok kunnen vormen. Dan worden ze een factor van belang.’

CG: ‘Ook de populisten begrijpen inmiddels dat het niet handig is om echt uit de EU te stappen. Zij springen op het Europese podium, waarbij ze hun emoties meenemen, hun scheldpartijen en hun oversimplicaties. Dat geeft een zeker drama, wat de Europese politiek misschien wel nodig heeft.’

De internationale spanningen zijn de laatste twee jaar sterk toegenomen met de oorlogen in Oekraïne en de Gazastrook. Wat betekent dat voor de positie van de Europese Unie?

CG: ‘Deze spanningen brengen chaos, geweld en nationalistische oprispingen met zich mee die we lange tijd met redelijk succes buiten de deur hebben weten te houden. Ook burgers worden daar bang van, ze willen dat de EU hun beschermt.’

TS: ‘Buitenland- en defensiebeleid zijn de hoofdpijndossiers van de Europese Unie. In mijn boek Het Brussels moeras heb ik het over “puber EU in de grote wereld” – op defensiegebied zijn we dat nog steeds. We proberen dat wel te versterken, maar met het vetorecht van de individuele lidstaten is dat geen eenvoudige opgave.’

SD: ‘Je ziet wel een verschil tussen de EU vóór en na de Russische inval. We zijn ons er meer bewust van geworden dat vrede niet langer vanzelfsprekend is. En dat deze oorlog naast de deur ook grote gevolgen kan hebben voor ons. Mede daarom hebben we gezamenlijk al die financiële en militaire steun gegeven aan Oekraïne en zonder problemen miljoenen vluchtelingen opgevangen. Die eensgezindheid vind ik heel opvallend.’

 Lees verder in VARAgids 22, bladzijde 18. Vanaf dinsdag 28 mei 2024 te koop in de winkel.