Het succes van The Big Bang Theory verklaard

Iconische komedieseries houden het doorgaans zo’n 10 seizoenen vol – denk aan Seinfeld (9) of Friends (10); totdat de kijker afhaakt, de cast is murw gespeeld, of de inspiratie bij het schrijversteam is weggeëbd. Luidt het 11de seizoen van het onverminderd populaire The Big Bang Theory – nu te zien op Netflix – het begin van het einde in?

Elke paar jaar wordt er hevig gespeculeerd over een mogelijk einde van The Big Bang ­Theory. In het voorjaar werden het 11de en 12de seizoen ( dat tevens het laatste seizoen zou zijn ) van de sitcom bevestigd. Dat gebeurde weer na gedelibereer over salarissen: de grootverdieners, onder wie acteurs Johnny Galecki, Jim Parsons en Kaley Cuoco, verdienden tot voor kort naar verluidt een miljoen dollar per aflevering en leverden een ton per aflevering in om hun collega-acteurs Mellisa Rauch en Miyam Bialik te compenseren. Het laatstgenoemde duo stond tot het vorig seizoen voor ‘slechts’ 175.000 dollar per aflevering op de loonlijst.

Dergelijke salarisperikelen zijn exemplarisch voor The Big Bang Theory: met alleen al ruim 17 miljoen Amerikaanse kijkers per aflevering het onbetwiste paradepaardje van kabelzender CBS. Maar aan alles moois komt uiteindelijk een einde, zo weet ook hoofdschrijver Chuck Lorre. Met de introductie van spin-off Young Sheldon, over de jeugd van het vermaarde idiosyncratische personage, lijkt hij te anticiperen op een leven zonder zijn melkkoe. Lorre’s nieuwste creatie was dit najaar de best bekeken première van een komedieserie op de Amerikaanse televisie. Maar voordat ook de jongere versies van Leonard en Penny voortleven in goedkopere televisieseries met een jongere, onbekendere cast, moet er eerst nog een bevredigend einde worden bedacht voor de moederserie.

The Big Bang Theory leefde de afgelopen seizoenen bij de gratie van knipperlichtrelaties, die tussen de fijnzinnige grappensalvo’s het nodige drama met zich meebrachten. In het 10de seizoen zijn Leonard (Johnny Galecki) en Penny (Kaley Cuoco) getrouwd, en kregen Howard (Simon Helberg) en Bernadette (Melissa Rauch) een baby. Per slot van rekening begon de excentrieke kwelgeest Sheldon aan een samenwoonexperiment met Amy (Mayim Bialik), waardoor alle hoofdpersonages zich, op Rajesh (Kunal Nayyar) na, in relationeel opzicht in rustiger vaarwater begeven. De kleinburgerlijkheid is er langzaam ingesleten, hoewel de personages sowieso – op Penny na – nooit echt uit de band sprongen.

Bedachtzame wetenschappers als Sheldon handelen het grootste gedeelte van de tijd vanuit hun ratio, zoals in de cliffhanger van het 10de seizoen: de bijkans ontroerende savant gaat niet in op de avances – een onverwachte zoen – van collega Ramona (Riki Lindhome), maar vliegt na een aha-erlebnis kordaat naar de andere kant van het land om zijn Amy, die tijdelijk verblijft in universiteitsstad Princeton, ten huwelijk te vragen. In de eerst aflevering van het 11de seizoen zien we of de eigenaardige neurobioloog volmondig kiest voor de onuitstaanbare theoretisch fysicus. Mocht dat zo zijn, dan lijkt een verhuizing uit het appartementencomplex in Pasadena, met al die gezinsuitbreidingen in het verschiet, onoverkomelijk.

Dat Leonard en Penny nog in Leonards oude appartement wonen, en Sheldon en Amy in Penny’s optrekje, is geen pure gemakzucht van de scenaristen. Sleutelscènes spelen zich keer op keer af op de welbekende bank, waar Sheldon zijn zitvlak zorgvuldig heeft gemarkeerd, of in de deuropening, die zich – net als in Seinfeld en Friends – uitermate goed leent voor slapstick. Bovenal – getuige een blik op google – is wonen in Pasadena, waar de werkgever van de wetenschappers - Caltech (California Institute of Technology) is gevestigd, ongeveer vier keer zo duur als in de rest van de Verenigde Staten.

The Big Bang Theory is in al die jaren qua set dus en eigenlijk ook ten aanzien van de cast nauwelijks veranderd. Waarom blijven de belevenissen van het gezelschap dan toch onverminderd populair? Dat is te wijten aan een combinatie van factoren, waaronder Jim Parsons vertolking van Sheldon: het personage dat via zijn T-shirts – met beeltenissen van de gulden snede en een gesmolten Rubik’s cube – zijn liefde voor de wetenschap uitdraagt. Uit zijn mond komen geestige verzinsels als ‘Bazinga’, wanneer hij weer een van zijn lotgenoten voor de gek heeft gehouden met een schelmenstreek. Parsons omschreef het succes van de serie en zijn personage, waarvoor hij drie keer werd onderscheiden met een Emmy Award, als ‘de perfecte balans tussen behoedzaam en geestig in het schrijfproces’.

Bovenal gaan de vele grappen over deeltjesversnellers en quantummechanica indirect over de personages; over herkenbare thema’s als liefde, verwondering, vriendschap en tragedie. In dialogen wordt traditiegetrouw eerst een onnavolgbare observatie gedeeld met de kijker. Zoals wanneer Amy in gesprek met Sheldon stelt: ‘Als we mijn experiment combineren met jouw berekeningen, dan kunnen we het exacte moment in tijd bepalen wanneer de golffunctie zal ineenstorten. Dan volgt de geestige, en begrijpelijkere context, van Sheldon: ‘Dit kan de meest inspirerende combinatie zijn sinds ik een rood frisdrankje mixte met een blauw frisdrankje. Toen dronk ik 2/7 van de regenboog.’ Dergelijke (pseudo)academische analyses worden afgewisseld met menselijkere (en soms ook cynische) bespiegelingen van niet-wetenschappers als Penny, zodat het komisch equilibrium in balans blijft.

Met 4,3 grappen per minuut – zo berekende een journalist van New York Magazine in 2014 – heeft The Big Bang Theory ook nog eens het perfecte komische tempo: niet te snel en niet te langzaam. Deze benaderingswijze, bedoeld om een groot publiek te trekken, zal in de nabije toekomst weleens averechts kunnen werken. The Big Bang Theory belandt naar alle waarschijnlijkheid in de categorie de laatste der Mohikanen: in het huidige streamingtijdperk, met lang niet zo’n homogeen kijkerspubliek als in de jaren 90, is het nagenoeg onmogelijk om zoveel kijkers aan je te binden, met de steeds meer uiteenlopende eisen en wensen van de kijker. Daarin vormt The Big Bang Theory vooralsnog de uitzondering op de regel.

De bovenstaande ontwikkeling is het gevolg van globalisatie, een universele nerdcultuur, de opkomst van internet en de populariteit van VOD-aanbieders als Netflix. Deze innovaties van de 21ste eeuw, die Leonard en Sheldon omarmen, zullen wellicht resulteren in de uitsterving van de iconische sitcom bij de traditionele kabelzenders. Maar dat blijft vooralsnog gissen: wie had 15 jaar geleden immers gedacht dat een komedieserie over seculiere wetenschappers – met cameo’s van grootheden als intellectueel Stephen Hawking – in het religieuze Amerika zou excelleren. Met als kernboodschap dat intelligentie prevaleert boven uiterlijk en kennis boven het vergaren van welvaart. The Big Bang Theory is daarmee het bewijs dat de oude hardvochtige Amerikaanse Droom wel degelijk onderhevig is aan verandering.