Druk: genuanceerde ode aan Koning Alcohol

Mads Mikkelsen is hilarisch en tragisch in beneveld psychodrama over de serieuze vraag: is altijd aangeschoten zijn niet het beste?

Deze recensie werd eerder geplaatst n.a.v. de bioscooprelease

De geweldige - en meedogenloze - Deense regisseur Thomas Vinterberg won met Druk - het Deense woord voor drinken - een Oscar voor beste buitenlandse speelfilm en dat is terecht. Druk is gelukkig wel vrolijker en iets liever dan zijn eerdere films Festen en Jagten, die legendarisch ongemakkelijk zijn. Maar hij behoedt je ook in Druk uiteindelijk niet voor plaatsvervangende schaamte. Bekende schaamte ook, want wie kent de narigheid van overmatige dronkenschap niet uit eigen ervaring?

Leraar Martin, gedenkwaardig gespeeld door Mads Mikkelsen (Hannibal, Casino Royale) zit erdoorheen. Net als bijna iedereen die niet vóór zijn vijftigste verjaardag dood neervalt, krijgt hij te maken met de vraag: ‘Is dit het nou?’ Is dit mijn bestaan, is het genoeg, ben ik niet vastgeroest in mijn leven en succes (of gebrek daaraan)? Een even ordinaire als onvermijdelijke midlifecrisis bevangt Martin en zijn drie forty-something collega-leraren op een Deens gymnasium. Ze besluiten tijdens een verjaardagsdiner, waarop Martin toegeeft dat hij zijn persoonlijke en professionele leven langzamerhand nergens meer op vindt slaan, om de theorie van de werkelijk bestaande Noorse psychiater Skårderud op waarheid te onderzoeken. Skårderud heeft de stelling geponeerd dat de mens van nature een hoeveelheid alcohol in het bloed heeft die eigenlijk 0,5 promille te laag is. We zouden, zo stelt de psych provocerend, beter af zijn als we in plaats van nul promille alcohol continu op een half promille zouden zitten. Ter info: exact een half promille is in Nederland de wettelijke bovengrens waarmee je nog net achter het stuur mag plaatsnemen. Een half promille om beter te functioneren, niet gehinderd door overmatige remmingen, beleefdheid en conformiteit, en onbelemmerd tappen uit de bron van je creativiteit. Maar ook weer niet zo teut dat het gênant of gevaarlijk is. Aldus de theorie.

De vier heren besluiten het semi-wetenschappelijk aan te pakken en schaffen allemaal een kleine breathalyzer aan waarmee ze continu hun promillage meten. Plus een thermoskan met wodka die meegaat naar het werk. Ze hernemen hun leven als leraar, echtgenoot, vader en vriend in een semi-permanente staat van milde dronkenschap. De regels, zoals ook nageleefd door hun held - de geniale en alcoholische schrijver Ernest Hemingway - zijn streng: absoluut geen alcohol na acht uur ‘s avonds (!) en in het hele weekend geen druppel. Maar voor de rest dus permanent op peil houden, dat promillage.

Regisseur Vinterberg haalt vooral uit Mikkelsen alles wat hij in zich heeft aan acteertalent. Het gezicht dat hij trekt als zijn drie collega’s hem voorhouden dat voortdurend drankgebruik hem ‘meer zelfvertrouwen en lol’ op zal leveren, is gedenkwaardig. Martin weet echt wel dat het waarschijnlijk flauwekul is, de theorie van 0,5 promille, maar aan de andere kant: alles beter dan dit. Het kan toch geen kwaad om het een tijdje te proberen?

Toch wel, uiteraard, en dat krijgen we tijdens twee uiterst amusante uren te zien. Aanvankelijk leven de heren inderdaad op, vooral Martin. Die zie je voor de klas veranderen van een meelijwekkende plant in een gedreven en snel onverwacht populaire leraar; zijn leerlingen kijken met aanstekelijk ongeloof naar zijn plotselinge metamorfose. Aangemoedigd door het succes van hun experiment, besluiten de vier heren om te kijken of 0,6 promille niet nóg beter werkt

Enzovoort, het is niet moeilijk te raden welke kant dit op gaat en welke desastreuze gevolgen in het verschiet liggen. Het script van de film meandert als een dronkenlap van geestigheid naar geestigheid, met vele alerte observaties over de praktijk van drankgebruik en -misbruik. Maar uiteindelijk schetst Vinterberg, net als in Festen en Jagten, een steeds zwarter scenario; een frivole viering van de zegeningen van drank is Druk allerminst. Maar enige controverse zoekt hij wel degelijk op: in het huidige debat wordt alcohol steeds meer als de vijand gezien, terwijl de drank ook een vriend kan zijn die tijdelijke verlossing brengt, wil Vinterberg maar zeggen. Met mate uiteraard, en dat is precies het probleem, erkent Druk volmondig maar zonder voortdurend ernstig te zijn, en zonder echt stelling te nemen of antwoorden te geven. De film laat simpelweg de voor- en nadelen van alcohol zien, plus de oorzaken en gevolgen van menselijk drankgebruik, dat al vele millennia bij ons hoort en nooit zal verdwijnen.

De film eindigt dus niet eenduidig en zeker niet nuchter en helder. Maar wel behoorlijk monter, met als bonus een subliem dansende Mikkelsen, die kan laten zien dat hij zijn carrière niet begon als acteur maar als balletdanser.

Druk, zaterdag 2 september 2023 om 21.55 uur op NPO 3