Dertigers S04: in gesprek met maker Elzelien Peters

Bijna een jaar voor er nieuwe afleveringen van Dertigers te zien zijn, begint tv-maker Elzelien Peters al met de voorbereidingen. ‘Na een paar maanden hangen er honderden post-its aan de muur.’

Regisseur/scenarioschrijver Elzelien Peters (46) – Jeuk, Tropenjaren – vergelijkt een aflevering van Dertigers met een Snicker. Nooit zo mierzoet, maar wel een lekker genietmoment dat niet al te lang moet duren. 23 minuten om precies te zijn. Even kijken naar de besognes van Bart (Lykele Muus), Saar (Eva Laurenssen), Alex (Justus van Dillen) en de zes andere hoofdpersonen uit het ensemble van de dramaserie die van oorsprong een Vlaamse reeks was.

Het voelt als een soort thuiskomen, zegt ze over de terugkeer van Dertigers met alweer het vierde seizoen. ‘Alsof je de draad met oude vrienden oppakt. We gaan verder waar we waren geëindigd, maar wel een jaar later. Pieter en Saar zijn bij elkaar, Nora is Ed definitief kwijt, Alex en Elias maken zich zorgen om hun pleegkind, Lot ploetert voort en Bart gaat samenwonen. Voor instappers en om het geheugen van mensen op te frissen laten we vooraf even de highlights van vorig seizoen zien.

’Hoewel je bij Snickers denkt aan snelle massaproductie gelden voor het maken van de 24 afleveringen van Dertigers totaal andere wetten. Het blijkt een ingewikkelde logistieke exercitie om de korte en lange verhaallijnen van de negen hoofdpersonen en pakweg dertig bijrollen logisch en chronologisch kloppend te vervlechten, aldus Peters. Ze maakt daarbij de vergelijking met een complexe puzzel waaraan bijna een vol jaar wordt gewerkt.

‘We beginnen in augustus/september met een team te brainstormen. Twee schrijvers, twee dramaturgen, een van producent Hollands Licht en een van BNNVARA. Het is niet zo dat we ieder de ontwikkeling van twee karakters voor onze rekening nemen. Het is een groepsproces waarbij we allemaal naar de totaalmix kijken. Wat is leuk voor welk personage, wanneer komt wie elkaar tegen, wat gebeurt er in welke aflevering, hoe houd je de grote boog spannend en wat zijn de knelpunten

‘Op een wand maken we 24 lijnen die de inhoud van de 24 afleveringen van een seizoen weergeven. Vervolgens plakken we daar van die old school gele post-its tussen. Voor elke korte scène één waarop we in een korte zin de inhoud beschrijven. Een lange lijn is bijvoorbeeld dat Bart gaat samenwonen. Dat begint eerst met een nieuwe vriendin. Zij blijkt een kind te hebben, dan kom je bij een samengesteld gezin en bijbehorende ontwikkelingen: kunnen ze met elkaar overweg?

Wat zijn de problemen? Hoe houdt Bart rekening met zijn nieuwe situatie? Uiteindelijk resulteert dat in een klein fragment dat hij de verkeerde spullen voor zijn vegetarische bonuszoon in de supermarkt koopt. En dat zijn ex-vrouw in haar eentje voor de magnetron zit en denkt: shit. Voor elke situatie een post-it. Na verloop van tijd hangen er honderden aan de muur waar een onbekende geen chocola van zou weten te maken.’

Pas aan het eind van dit proces komen de dialogen aan de beurt. Rond de jaarwisseling zijn er dan 24 afleveringen gereed en vanaf februari wordt er gedraaid onder leiding van twee regisseurs. En dat is heel snel, zegt Peters. ‘Op de set kunnen we dan nog kleine dingen aanpassen. Een scène kan wat grappiger of we denken: dit hebben we eerder al verteld, dat kunnen we schrappen. Maar de acteurs weten vooraf wat ze gaan spelen en waar ze naartoe gaan. Ik heb ook Jeuk gedaan en daar liet ik dat basisidee los, de acteurs konden improviseren en soms kwamen we dan heel ergens anders uit dan we vooraf bedachten. Zo doen de Belgen het ook met Dertigers: zij maken veel meer een realityachtige serie dan wij. Maar we zitten met zoveel tijdsdruk en zo’n laag budget dat improviseren te lang duurt. Een uitgeschreven script is makkelijker en overzichtelijker.'

In seizoen een – waaraan Peters niet meeschreef – waren de verschillen tussen de Nederlandse en Vlaamse versie van Dertigers miniem. Het Nederlandse verhaal was eigenlijk een kopie. ‘Maar gaandeweg kwamen we erachter dat er tussen België en Nederland toch wel behoorlijke cultuurverschillen zijn. Bijvoorbeeld Bart en Lot hadden als dertigers al wat oudere kinderen. Belgen settelen eerder. In Nederland gebeurt dat wat later. Op het gebied van homo-acceptatie heb ik het idee dat we hier iets verder zijn dan onze zuiderburen. En dat wilde ik in onze verhalen weerspiegelen. Niet weer dat coming-out-verhaal of die ouders die er moeite mee hebben hun geaardheid te accepteren. Daarom hebben wij de verhaallijn met het pleegkind. Het homokoppel is het gelukkigste en meest gewone stel van het groepje. Het draait niet om hun homo-zijn, nee ze maken van alles mee en zijn toevallig ook nog gay. Ze kibbelen als een getrouwd stel en hun kinderwens speelt een grote rol. Kortom: we zijn steeds verder van het Vlaamse format afgedreven.’

In de afrondende fase van het maken van Dertigers wordt ook de muziek, die een prominente rol in de serie speelt, onder de scènes gemonteerd. ‘We hadden bedacht dat de muziek sowieso uit de zero’s moest zijn, artiesten en bands uit het tijdperk dat de dertigers opgroeiden. Na drie seizoenen hebben we zo’n beetje alle hits wel gebruikt, ontdekten we. Komende tijd zul je bijvoorbeeld N.E.R.D. horen en wat meer songs uit de alternatieve hoek, we hebben een heel bakje verzameld met onze eigen indie-achtige rocknummers die we leuk vinden.’

Komt er nog een vijfde seizoen? ‘Nee dit is het laatste seizoen. Tsja: Bart wordt veertig… Dan ontstijgt hij toch een beetje die dertigers-vibe. Ik versta daaronder die periode dat je genoeg geld verdient om te doen wat je wilt. Je bent onafhankelijk en kiest je eigen pad. Maar je staat wel voor die berg van wel of geen kinderen krijgen, een huis kopen. Kortom: meer verantwoordelijkheid dragen. Het blijft hierbij.’

Dertigers S04, vanaf 3 juli 2023 elke maandag tot en met donderdag op NPO 3 en NPO Start, en ook zijn er wekelijks vier afleveringen vooruit te kijken op NPO Plus