Dark S03: er is een weg uit het labyrint

Een notitieblokje is bij het kijken van Dark geen overbodige luxe. Deze duistere dramaserie – de eerste Duitse Netflix Original – is met de seizoenen waar mogelijk alleen maar mysterieuzer en complexer geworden.

In het eerste seizoen ontdekte Jonas Kahnwald (Louis Hofmann) dat buurjongen Mikkel Nielsen, die in 2019 spoorloos verdween, niemand minder is dan zijn eigen vader, Michael, die niet lang voor de verdwijning zelfmoord pleegde. (Mikkel was terug in de tijd gereisd, in 1986 vast komen te zitten, en ging vervolgens als Michael Kahnwald door het leven.)

Het tweede seizoen deed er nog een schepje bovenop. Jonas ontmoette niet één (De Vreemdeling, Andreas Pietschmann), maar twee (Adam, Dietrich Hollinderbäumer) oudere versies van zichzelf, die allebei zeer geïnteresseerd zijn in de gebeurtenissen die leiden naar een apocalyptisch moment in 2020, dat bijna de hele bevolking van het Duitse dorpje Winden weg zal vagen. Tussen de bedrijven door ontdekte politieagente Charlotte (Karoline Eichhorn) dat de moeder die ze nooit gekend had niemand minder is dan haar bloedeigen dochter Elisabeth (Carlotta von Falkenhayn).

Maar wacht, het kan allemaal nog ingewikkelder, zo bleek in de finale van seizoen twee. Momenten nadat Adam de jonge Martha (Lisa Vicari) heeft omgebracht – de grote liefde van Jonas/Adam, maar ook de grote zus van Mikkel, dus tevens zijn tante – verschijnt er een andere Martha ten tonele, die zegt uit een andere wereld gekomen te zijn.

Je moet het ze nageven. Ambitieus zijn de makers ( Baran bo Odar, Jantje Friese ) van Dark zeker. Je krijgt ook echt wel het idee dat ze aan het begin van de serie precies wisten waar ze in het derde seizoen wilden eindigen. Dat wij, de kijker, nog enigszins iets van deze haast onontwarbare verhalenkluwen – die minstens zes verschillende tijdsperiodes beslaat en twee verschillende werelden -  kunnen volgen komt mede door een goede casting (de meeste acteurs lijken op hun oudere, danwel jongere varianten) en slim gebruik van fysieke kenmerken. Hoe houden we bijvoorbeeld de twee jongere versies (beiden gespeeld door Hofmann) van Jonas uit elkaar? Die zonder litteken is van voor Mikkels verdwijning en Michaels dood, die met is van daarna.

Ook het derde seizoen vat weer heel goed de duistere sfeer en het constante gevoel van déjà vu uit de eerste twee delen. De serie zit vol kleine details, die steeds op onverwachte plaatsen terugkeren, zoals de hanger van de heilige Christoffel, de patroonheilige van reizigers. Een belangrijk terugkerend thema is ook die van onontkoombaarheid. Hoe mensen door te proberen de toekomst te veranderen er juist voor zorgen dat deze precies zo plaatsvindt als deze altijd al heeft gedaan. Dat ontdekte ook Claudia Tiedemann (Julika Jenkins), toen ze in seizoen twee door te proberen de dood van haar vader te voorkomen deze juist bewerkstelligde.

Verhaaltechnisch gezien is Dark uitermate fascinerend. Over de verschillende verhaallijnen en de rijke symboliek (van Adam en Noach tot de Griekse mythe rond Ariadne), kunnen ongetwijfeld hele dissertaties worden geschreven. Maar op het emotionele vlak blijft de serie ernstig achter. Dark zit zo vol met onverwachte ontboezemingen en plotontwikkelingen, dat deze nauwelijks de tijd krijgen om echt te landen. Zoals wanneer Martha ontdekt dat ze net seks heeft gehad met haar neef en Hannah (Maja Schöne), de moeder van Jonas, zich realiseert dat ze zowel het bed heeft gedeeld met een vader (Oliver Masucci) als zijn zoon (Mikkel/Michael).

Of neem het meest dramatische moment in seizoen twee, wanneer Jonas wordt teruggestuurd om de zelfmoord van zijn vader te voorkomen. Net zoals bij Claudia en haar vader, bezegelt Jonas door zijn handelingen juist Michaels lot, die daarvoor nog geen moment over zelfmoord had nagedacht. Sterker nog: Jonas leert dat hij het zelf was die Mikkel destijds naar 1986 heeft gebracht, en realiseert zich dat hij dat ook nu weer zal moeten doen, wil hij deze cyclus überhaupt ooit kunnen doorbreken. Deze realisatie was een fantastisch einde van het seizoen – of misschien zelfs de serie – geweest. Maar de meeste impact gaat verloren in de race naar de Apocalyps. Mantra’s als ‘het begin is het einde, het einde het begin’ en ‘alles zal gebeuren zoals het dat altijd deed’ zijn dan ook al zo vaak herhaald dat deze alle waarde en betekenis hebben verloren.

Wat hierbij ook niet helpt is dat de makers gedurende de seizoenen de kaarten zo dicht tegen de borst hebben gehouden. Er zijn twee facties: het Licht en de Schaduw; de een wil de cyclus doorbreken, de ander deze in stand houden, maar de motieven van de meeste personages zijn de meeste tijd ook zo ambigu dat het moeilijk is te weten wie nu precies wat wil bewerkstelligen. Daarnaast geloven beide kampen ook heilig dat alleen zij het juiste doen. Dat maakt het voor de kijker onmogelijk om partij te kiezen, behalve voor de jonge Martha en de jonge Jonas, bij wie ook het complete overzicht ontbreekt. Maar zij zijn eigenlijk geen grote spelers, maar meer veredelde pionnetjes, die netjes doen wat hun gezegd wordt zonder dat ze er iets van lijken te leren, ongeacht hoe vaak ze varianten horen op 'Hij/Zij heeft je voorgelogen, maar geloof mij!'.

De makers behandelen de personages niet als mensen van vlees en bloed, maar als radertjes in een immense machine. En dan is het toch een lange zit.