Column Claudia de Breij: Gênant

Er draait een film in de bioscoop, en ik zit erin. In een sleutelscène nog wel.Dit klinkt als iets om trots en blij over te doen, maar ik ben niet trots en blij. Ik schaam me.

Het gaat om de film De veroordeling. Die film gaat over de manier waarop Maurice de Hond zich in de Deventer moordzaak mengde, de media manipuleerde en zijn versie van de werkelijkheid dominant wist te maken. Daarmee deed hij niet alleen de waarheid geweld aan, maar ook de levens van Michael de Jong (jaren onterecht geframed als ‘de klusjesman’) en zijn vriendin. De Hond zag, net als iedereen in die tijd, Ernst Louwes zijn onschuld uitschreeuwen tijdens zijn veroordeling in de rechtszaal. Hij kon op grond van het oorlogsverleden van zijn ouders niet aanzien dat het systeem een individu zo hulpeloos maakte, zei hij. En dan ook nog eens, in De Honds narratief, onterecht.

Dat klonk zo nobel dat we er allemaal in liepen. Maurice de Hond was iemand die we tot dan toe alleen kenden als betrouwbaar opiniepeiler. Er was nog geen iPadschool, geen Nieuwe Spelling-plan, geen coronakritiek in het complothoekje, Maurice de Hond was gewoon een opiniepeiler die zo betrokken was bij een belangrijke zaak dat hij erin was gedoken. Want dat moest hij, voor zijn geweten. Dit kón niet, dit mocht niet, en hadden we het bewijs wel goed bekeken? We trapten erin. Van Theodor Holman tot Linda de Mol, van Matthijs van Nieuwkerk tot Aart Zeeman. Serieuze journalisten lieten De Hond onweersproken leeglopen. Sommige waren kritischer. Een enkeling durfde écht op onderzoek te gaan, en die enkeling heet Bas Haan (in de film gespeeld door Fedja van Huêt). Gaandeweg de film bewijst hij dat De Hond onzin verkoopt. Onzin met een kwaadaardig effect. Michael en zijn vriendin raken alles kwijt. Zelfs als er in de reportages van Bas Haan én bij de rechter haarfijn wordt aangetoond dat de werkelijkheid niet strookt met het verhaal van De Hond, gaat die door met zijn praktijken. En het lukt hem lange tijd. Dankzij mensen die niet stilstonden bij het feit dat ‘de klusjesman’ een vaag begrip lijkt uit een detectiveserie, maar in werkelijkheid een synoniem is geworden om te verdoezelen dat het gaat over een mens van vlees en bloed. Dankzij mensen die niet de moeite deden om zich in te lezen, die niet verder nadachten dan het vullen van een itempje. Zoals ik, destijds.

Ik ben geen journalist. Ik ben cabaretier, maar ik heb een tijdje gedacht dat ik ook tv-maker in het luchtige genre moest zijn. Amusement. Dat vind ik inmiddels niet meer, en dit is één van de redenen.
Veertien jaar geleden presenteerde ik een nogal showy televisieprogramma. Een van de onderdelen in dat programma was ‘de ode’. Iedere week schreef ik een liedje voor iemand uit het nieuws waarin ik hem of haar lof toezong. Soms konden we niemand vinden, dan was het minder loffelijk of anderszins gemankeerd, maar het format was heilig dus er kwam sowieso een ode. Ook als er iemand had afgezegd. ‘We kunnen Maurice de Hond krijgen’, zei een redacteur blij. ‘Dat is wel een A-naam!’ De Hond mocht van de rechter niet meer zeggen dat ‘de klusjesman’ het had gedaan, dat was het nieuws. Ik schreef inderhaast een liedje. Althans, dat vermoed ik, want ik herinner me niet alles meer van veertien jaar geleden. Maar gezien het feit dat het op de melodie van ‘Your song’ van Elton John was zal het een haastklus vanwege een afzegging zijn geweest: die had de pianist namelijk standaard op het repertoire.

Het liedje had in de tekst nog iets van een kanttekening over of De Hond ‘fout zit of goed’, maar het kwaad was geschied. De Hond was weer schijnbaar gerehabiliteerd, terwijl Michael de Jong en zijn vriendin verruïneerd op de bank zaten in wat over was van hun thuis. Aan hen bied ik mijn verontschuldigingen aan. Nogmaals, want Michael weet dit al. In de podcast ‘De Deventer Mediazaak’ van Annegriet Wietsma kwam het al aan de orde. Ik ben heel blij met Michaels ontroerende reactie op het liedje dat ik, in een poging tot poetic justice voor hem opnam aan de keukentafel. Het was eigenlijk niet mijn bedoeling dat het uitgezonden werd in die podcast, want dit was nu juist níet voor de bühne, niet voor het publiek, niet voor het vullen van het zoveelste item. Het was voor hem, en hij mocht bepalen wat ermee gebeurde. Vandaar.

Het gênante, nou ja, een van de vele gênante dingen in die podcast is dat van al die mensen uit de media die destijds door De Hond zijn misleid en gebruikt, ik zo’n beetje de enige ben die er over durft te praten. Dat is niet omdat ik zo’n held ben. Dat is omdat mensen doodsbang zijn om toe te geven dat ze fout zaten. Ik zit er ook echt niet op te wachten, maar het moet. Je kunt je vergissen, en je bent niet de enige. Kijk maar hoe veel media Maurice de Hond tot de dag van vandaag serieus nemen als opiniepeiler en coronakenner.
Misschien verandert dat na deze film. Mensen willen lang niet geloven dat iets echt zo erg is als de mensen die het écht kunnen weten je vertellen. Kijk maar naar het klimaat, of naar de toeslagenaffaire. We wíllen de waarheid vaak niet geloven. Dus blijf je reportages maken, of een boek schrijven, zoals Bas Haan. En dat is nu verfilmd. Die gênante scène, uit dat tv-programma toen, zit dus in de film. Ik heb er toestemming voor gegeven, hoewel ik het liever nooit meer zou willen (laten) zien. Maar dit verhaal is veel belangrijker dan mijn ego.

Meer Claudia de Breij? Lees iedere week haar column in de VARAgids!