Anselm: kippenvel door Kiefers kunst in 3D

De Duitse filmlegende Wim Wenders maakte een erg mooie documentaire over de eveneens legendarische Duitse kunstenaar Anselm Kiefer. In verbazingwekkend effectief 3D.

Anselm Kiefer is 78 jaar oud en werd in 1945 geboren in de kelder van zijn ouderlijk huis in Duitsland dat op dat moment werd gebombardeerd door de geallieerden. Heel veel later, in de jaren tachtig, werd hij in New York op een overzichtstentoonstelling gebombardeerd tot ‘de belangrijkste kunstenaar van de twintigste eeuw’. Anselm heeft kortom het een en ander te verstouwen gekregen in zijn leven.

Als peuter groeide de kleine Anselm, in de jaren na de val van de nazi’s, op tussen de ruïnes die Hitler had veroorzaakt. En hij vond het als jongetje wel spannend en doodnormaal om tussen de brokstukken te leven want hij wist niet beter. In Anselm vertelt de oude Anselm het zonder veel emotie, maar uit het werk van de kunstenaar blijkt een levenslange worsteling met de erfenis van de horror van Hitler. Hele grote installaties van brokstukken, raketten en vliegtuigen en gigantische geblakerde schilderijen die Kiefer eigenhandig met een gasbrander te lijf gaat (en dan bedoelen we niet zo’n lullig brandertje; hij hanteert een soort vlammenwerper). In de documentaire, gemaakt door regisseur Wim Wenders (Paris, Texas, Der Himmel über Berlin) speelt Kiefer zichzelf en wordt zijn jongere versie gespeeld door een familielid van de regisseur en de adolescente Kiefer door een zoon van de kunstenaar zelf. De film wordt zodoende een subtiel geënsceneerde biografie, half gespeeld en half echt. De combi fact/fiction werkt goed en je raakt als kijker daardoor snel doordrongen van de invloed van oorlog op een mensenleven. 

En op Kiefers kunst, die nu te zien is in een grote tentoonstelling in Museum Voorlinden en ook in deze documentaire. Regisseur Wim Wenders registreert hoe Kiefer in zijn gigantische ateliers te werk gaat. De film is vooral een registratie van het maakproces van Kiefers kunstwerken. Kiefer werd erg rijk van zijn kunst en kocht een enorm terrein aan in Frankrijk om als werkplaats te dienen, met vele assistenten om het zware werk te verrichten, want Kiefer maakt letterlijk zware kunstwerken. Je hebt het idee dat je een exclusieve rondleiding krijgt in de ateliers van een erg bijzondere kunstenaar, terwijl je over zijn schouder kijkt als hij bezig is. Zonder veel commentaar; de beelden vertellen het verhaal. En daarbij komt de 3D spectaculair goed uit de verf: geen effectbejag, maar rustige cameravoering die je echt het beeld intrekt. Erg mooi om te zien dat het uitgemolken concept van 3D eigenlijk het best tot zijn recht komt in rustige intieme beelden, in plaats van in hectisch gedoe met rondtollende ruimteschepen. Kiefer en Wenders laten zien (in 6K, de resolutie is geweldig) dat 3D werkelijk iets toevoegt als je het maar rustig aanpakt. Het resultaat is bijzonder en vijf kwartier lang oogstrelend en ontroerend. Als je dit jaar een documentaire over kunst gaat zien, moet het beslist deze zijn.

Anselm, vanaf donderdag 26 oktober 2023 in de bioscoop