'Andries Knevel' van Brigitte Kaandorp is de beste grap ooit

Waarom sta ik er zelf eigenlijk niet tussen,’ grapt André van Duin als we de fragmenten doornemen die het afgelopen halfjaar door 25 humoristen zijn aangedragen voor de rubriek De Beste Grap Aller Tijden. Dat is een terechte vraag: op de redactie hoopten we stiekem dat iemand het fragment De trouwzaal zou kiezen. In deze sketch uit 1975 speelt Van Duin een trouwambtenaar die zijn eerste paartje gaat huwen (‘Paardje? O, komt er een knol?’). De scène ontspoort volledig als de komiek begint te schmieren en Frans van Dusschoten – in die tijd de vaste aangever voor de grappen van Van Duin – in een lachstuip schiet en zijn tekst bijkans vergeet.

André van Duin is al zestig jaar een van de grootste komieken van ons land. De laatste jaren is hij vooral bekend als televisiepresentator van Heel Holland bakt, Denkend aan Holland en Bij Van Duin op de achterbank. Dat laatste programma is de reden dat wij hier, in de royale herenkamer van zijn grachtenpand, op deze zonovergoten maandagmiddag bij elkaar zijn gekomen om de nominaties door te nemen en een oordeel te vellen. In de allereerste aflevering, waarin Claudia de Breij een lift krijgt naar de Koninklijke Schouwburg in Den Haag, praten de twee komedianten onder meer over de beste grap die ooit is gemaakt. Dat bracht ons op het idee voor deze rubriek. We schreven eind februari: ‘Wat zouden André van Duin en Claudia de Breij nu de beste grap aller tijden vinden? Wat ís eigenlijk de beste grap aller tijden? Hoe kom je daarachter? En wat maakt hem zo goed? Zodra we genoeg nominaties hebben verzameld, gaan we naar André van Duin om de winnaar te kiezen. Leuk toch?’ Zo gezegd, zo gedaan. Claudia de Breij beet het spits af met het fragment You’re all individuals uit de film Life of Brian van Monty Python.

Voordat we de winnaar bekendmaken, willen we eerst weten welk fragment André van Duin zelf had gekozen voor deze rubriek. ‘Wat een leuke grap is, is heel persoonlijk: de een houdt van de grove humor van Hans Teeuwen, de ander houdt meer van de filosofische grap- pen van Herman Finkers. Ik hou zelf van allebei, maar ik houd ook heel erg van ouderwetse schoonmoedergrappen. ‘Ik kom net terug van een plezierreisje.’ ‘O, waar ben je geweest?’‘Ik heb mijn schoonmoeder naar Schiphol gebracht.’ Daar moet ik nog steeds heel hard om lachen. Ik had een grap kunnen nomineren van Toon Hermans, maar dat is een beetje afgezaagd. Bij Bij Van Duin op de achterbank hebben we op een gegeven moment gezegd: liever geen fragmenten meer van Toon Hermans, want die wordt in elke aflevering genoemd, haha. Toon is nog steeds een inspiratiebron voor veel cabaretiers. Van De Grote Drie is hij de enige die qua cabaret overeind is gebleven; Wim Kan is helemaal weg en Wim Sonneveld wordt alleen nog herinnerd vanwege zijn liedjes. Ik had ook iemand van de nieuwe generatie kunnen noemen, maar ik volg de nieuwe lichting niet zo. Er zijn tegenwoordig te veel cabaretiers waardoor je door de bomen het bos niet meer ziet. Gisteren zag ik toevallig op televisie een voorstelling van die jongen met dat rode haar, hoe heet-ie ook alweer, o ja: René van Meurs, maar naar het theater ga ik eigenlijk bijna niet meer. Ook omdat je zelf niet meer in het vak zit: je hoeft niet meer te volgen wat je collega’s doen. Nee, voor deze rubriek zou ik iets kiezen van Freek de Jonge. Hij heeft in een van zijn voorstellingen eens een soort radioprogramma gemaakt waarin van alles mis ging, alleen kan ik dat fragment nergens meer vinden. Dat zou ik graag willen nomineren. Freek steekt wat mij betreft met kop en schouders boven de rest uit. Het verbaast mij dat hij niet eerder is genoemd in deze rubriek. Die man heeft zoveel gedaan en is zo veelzijdig... Elke maand kwam hij met een nieuwe show die weer heel anders was dan de vorige. Ik heb grote bewondering voor zijn werklust. Ook nu nog. Ik zou er niet meer aan moeten denken om drie uur in de auto te zitten naar Helmond, maar hij doet het toch maar.’

De jury, bestaande uit ondergetekende, VARAgids-redacteuren Paul de Bruin en Roger Abrahams en juryvoorzitter André van Duin, heeft alle fragmenten gewikt en gewogen en komt tot de volgende topdrie.

Genomineerd door Henk van Gelder

De Engelse grappenschrijver Ernest Scribbler (gespeeld door Michael Palin) bedenkt per ongeluk een mop die zo komisch is dat hij zichzelf bij het teruglezen doodlacht. Ook zijn moeder blijft erin. Het duurt niet lang of het Britse leger krijgt er lucht van. In een soort mini-documentaire zie je hoe de ‘Killer Joke’ in de Tweede Wereldoorlog gebruikt wordt om de vijand te verslaan.

Van Duin: ‘Monty Python vond ik altijd een beetje elitair, een beetje VPRO. Daar houd ik niet zo van. Maar je vertelde net dat Monty Python het vaakst genoemd is in deze rubriek, dus een plek in de topdrie lijkt me dan wel op zijn plaats. Ik moet eerlijk zeggen dat ik om dit fragment wel heb moeten lachen, vooral ook om die toespraak van Hitler die ze erin hebben gemonteerd. Fawlty towers hadden we hier ook kunnen noemen. Dat is de beste komedieserie die ik ken, terwijl ze eigenlijk maar een paar afleveringen hebben gemaakt. ’Allo, ’allo!, ook zo’n leuke serie, maar we dwalen af.’

Genomineerd door Ronald Snijders

U kent dat wel, fietsen in Nederland, wind tegen, regen tegen, hagel tegen. Gelukkig heb ik dan zo’n kindje voor me op het stuur. Wij hebben twee kindjes, ook een voor mijn vrouw.

’t Is namelijk zo, een auto kunnen we ons niet veroorloven, dus fietsen we nogal veel en met dat weer in Nederland mag u wel stellen dat we heel bewust voor kinderen hebben gekozen.’

Van Duin: ‘Herman Finkers is een taalkunstenaar. Met zijn woordspelingen weet hij altijd een weg in te slaan die je als toeschouwer niet verwacht. In dit fragment gebeurt niet zoveel: hij staat voor een doek en vertelt een reeks losse grappen achter elkaar. Meer heeft hij ook niet nodig: zijn guitige ogen en zijn Twentse tongval doen de rest. Belgen hebben ook zo’n grappig accent, alles wat ze zeggen is daardoor leuk. Ze kunnen omroepen dat de Derde Wereldoorlog is uitgebroken, en nog denk je: ach, wat zeggen ze dat toch leuk. Herman is een heel rustige man, een heel bescheiden man, hij heeft helemaal niets met dat hele artiestenvak. Ik heb veel voorstellingen van hem gezien, maar het meest onder de indruk was ik van zijn laatste show: Na de pauze, waarin hij vertelt over zijn kankerdiagnose en de nasleep daarvan. Het onderwerp is natuurlijk allesbehalve grappig, maar de manier waarop hij het slechtnieuwsgesprek met zijn arts beschrijft, vind ik typisch Finkers: ‘Ik had weleens gehoord dat een slechtnieuwsgesprek het moeilijkste onderdeel is van het werk van een arts. Dus ik stelde hem een beetje op zijn gemak...’ Dat is die omdraaiing waar hij zo goed in is.’

Genomineerd door Jan Beuving

Het gaat niet altijd goed met mij Vaak zelfs ronduit slecht
Meestal ben ik met mezelf en alles in gevecht
Toch denk ik als ik weer boos mijn voordeurstoepje boen
Wel fijn dat ik het niet met Andries Knevel hoef te doen

Van Duin: ‘Ik vind Brigitte Kaandorp ontzettend leuk. Ze kan zo heerlijk zeiken. In een van haar laatste voorstellingen vertelt ze hoe ze met haar vader en moeder naar een tuincentrum is geweest. Je ligt in een deuk als je het hoort. Die vader was steeds kwijt... Nou ja, je moet het haar horen vertellen. Haar grote kracht is dat ze met een soort nonchalance op het podium staat, waardoor je denkt: ze verzint dit allemaal ter plekke. Ze weet het publiek er ook altijd bij te betrekken: ja, zie je wel, jij herkent dat, hè? Kaandorp schrijft ook fantastische liedjes. Ik heb een heel zwaar leven natuurlijk, maar ook dit nummer over Andries Knevel.

Ik vind het zelf altijd moeilijk om mensen persoonlijk aan te vallen, maar zij doet dat op een hele leuke manier. Ik begreep dat Andries Knevel er zelf ook smakelijk om kan lachen, maar ja: je kunt ook bijna niet anders als er zo’n nummer over je wordt geschreven. Het zit tekstueel ook erg goed in elkaar. Het gaat van erg naar erger, tot uiteindelijk de climax komt, bij God aan de Hemelpoort. Laat mij het hier als juryvoorzitter officieel zeggen: het lied ‘Andries Knevel’ van Brigitte Kaandorp is De Beste Grap Aller Tijden.’

Vuurwerk, champagne, klaroengeschal! We bellen de winnares meteen om het heugelijke nieuws mee te delen. Vanaf haar vakantieadres laat ze weten blij verrast te zijn met de uitverkiezing.

‘Ik ben onmetelijk trots, dat begrijp je. Dit is natuurlijk de kroon op mijn werk.’ Het lied stamt uit 2002. Weet ze nog hoe ze het heeft geschreven? ‘Ik fietste onder het viaduct bij de Zijlweg in Haarlem en opeens schoot die door God gegeven zin door mijn hoofd: ‘Als ik het maar niet met Andries Knevel hoef te doen.’ Dan weet je: dit is een lied. Ik moest het alleen nog even schrijven. Dat heb ik overigens samen gedaan met Theo Nijland, die mag zeker niet onvermeld blijven. De tekst was vrij snel klaar. Ik heb het eerst nog met andere namen geprobeerd – Gerard Joling, André Hazes, Ivo Niehe – maar ze haalden het allemaal niet bij Andries Knevel. Hij heeft alles: die heerlijke naam, dat strenge imago, hij was in die tijd ook nog directeur van de EO... Hij is, kortom, een heel fijn figuur om het niet mee te hoeven doen. Later heb ik hem een beetje leren kennen en bleek het een heel aardige man te zijn. Ik was eens te gast in zijn talkshow Knevel en Van den Brink. Ik mocht het lied niet zingen, ze vonden de tekst te scabreus bij de EO, maar ik mocht er wel over praten. Toen heb ik eerlijk tegen hem gezegd: er zijn mannen met wie ik het nóg minder graag zou willen doen dan met jou. ‘Wie dan,’ vroeg hij, waarop ik antwoordde: ‘Tijs van den Brink.’ Later hoorde ik trouwens van zijn dochter dat de hele familie Knevel dit lied als ringtone op zijn telefoon heeft staan. Dat vind ik dan wel weer heel grappig. Andries Knevel zelf kan er gelukkig ook om lachen. Ik heb hem weleens gevraagd: Andries, vind je het erg als ik dit nummer af en toe nog zing, als toegift? ‘Nee hoor, dat mag’, antwoordde hij.’

Natuurlijk konden we het niet laten om het onderwerp zelf ook even om een reactie te vragen. Andries Knevel begint te lachen als hij hoort waarover we hem bellen. ‘Niets ten nadele van dit lied, maar waren er geen betere cabaretteksten? Haha. Ik moet zelf meteen aan Herman Finkers denken, omdat ik daar zelf heel erg van houd. O, die is tweede geworden, zeg je? Vooruit dan maar.’ Knevel wordt nog steeds met het lied geconfronteerd, al gebeurt dat niet meer zo vaak als vroeger. ‘In die begintijd, toen het lied net uit was, merkte ik dat mensen soms besmuikt naar me keken in de gangen van het EO-gebouw. Het gebeurde ook weleens dat de laptops snel werden dichtgeklapt als ik ergens binnenkwam. Dan wist je: ze hebben naar dat nummer zitten luisteren. Ik heb er zelf altijd om kunnen lachen. Daarom hebben we haar ook uitgenodigd in Knevel & Van den Brink. Het duurde overigens wel een paar jaar voordat ze durfde te komen, maar sindsdien hebben we een leuke band. Ze heeft zelfs nog iets geschreven voor het vriendenboekje dat ik kreeg voor mijn zestigste verjaardag. Dat zegt toch wel wat.’

Dit artikel komt uit VARAgids 37, vanaf dinsdag 10 september 2024 in de winkel, op de mat en in de app (alleen voor VARAgids-abonnees). Word ook abonnee!