Alledaagse waardigheid: liefdevol portret van een antiracisme-pionier

Alledaagse waardigheid is een liefdevol en uitgebalanceerd portret van antiracisme-pionier Philomena Essed, die het in Nederland al vroeg over racisme durfde te hebben.

'We kunnen ons niet permitteren middelmatig te zijn', zegt Gloria Wekker (emeritus professor en schrijver) aan het begin van de documentaire Alledaagse waardigheid. De film van Ida Does gaat over wetenschapper, schrijver en antiracisme-pionier Philomena Essed. Met haar boek Alledaags racisme deed Essed in de jaren tachtig veel stof opwaaien. Wat de documentaire laat zien is hoe relevant het boek nog steeds is, zeker voor mensen die zich in binnen- en buitenland bezighouden met antiracisme. En: hoe de opmerking van Wekker voor veel mensen nog steeds tot de dagelijkse realiteit behoort. 

Does spreekt met verschillende mensen over het werk en leven van Essed. Het belang van dat werk zien we terug in hoe het bijvoorbeeld de beweging Zetje In heeft geïnspireerd. Dankzij die beweging zijn racisme en discriminatie tegenwoordig verplichte onderwerpen binnen het onderwijs zijn geworden. 

Opvallend is het stuk over de stroom aan negatieve reacties die Essed na het verschijnen van het boek ontving. Ze vertrekt naar de Verenigde Staten, waar niet minder racisme is (integendeel) maar waar het denken over racisme wel meer ruimte krijgt. De academische wereld in de VS omarmt Essed en geeft haar het platform dat ze verdient.

Alledaagse waardigheid is een liefdevol en uitgebalanceerd portret geworden van een dappere vrouw die the elephant in the room in Nederland noemen vroeg durfde aan te kaarten. 

De meerstemmige benadering van Does geeft duidelijk de noodzaak van het boek aan. Toen en nu. De uiteenlopende mensen die Does spreekt krijgen soms de kans om Essed te ontmoeten. De gesprekken die daaruit voortkomen zijn emotioneel en bij vlagen wat lijzig. Dat de documentaire ook vormelijk af en toe wat eenduidig is geeft niet - dat er niet te veel toeters en bellen aan zijn gegeven onderstreept misschien juist het gewicht van de inhoud.

Alledaagse waardigheid, donderdag 19 oktober 2023 om 22.20 uur te zien op NPO 2