Wat is de rol van Pride in de emancipatiestrijd?

Trans personen zijn de laatste jaren steeds vaker in beeld. Model Loiza Lamers is een hen. ‘Nog veel te veel mensen weten er te weinig van.’

Helaas, helaas, er trekt dit jaar geen botenparade door de Amsterdamse grachten. Toch is Loiza Lamers zeker niet van plan om Pride 2020 geruisloos voorbij te laten gaan. ‘We gaan het zeker vieren, ook al zal het dit jaar heel anders zijn. Als het mooi weer is ga ik denk ik varen met vriendinnen en vrienden.’ De jaarlijkse Pride is heel belangrijk voor de 25-jarige Lamers, die in 2015 als eerste transgender de talentenjacht Holland’s next top model won. Sindsdien groeide zij uit tot veelgevraagd fotomodel en mediapersoonlijkheid in onder andere het survivalprogramma Expeditie Robinson. Lamers: ‘De Pride-dag zelf is één groot feest. Mensen zeggen dan altijd: wat heeft feestvieren te maken met het vechten voor emancipatie? Maar daar zijn we ook mee bezig; de Pride-dag is een viering van het feit dat wij er mogen zijn, en dat niemand daar omheen kan. We zijn luid, we zijn opvallend gekleed, het is over de top. En zo sta ik ook echt op die boot: ik voel me dan zo sterk, het voelt zo expliciet als mijn dag. Ik denk dat heel veel mensen uit de LHBTI-gemeenschap dat zo voelen.’

In de weken van Pride is Lamers zelf ook op televisie te zien, ze presenteert dan een aflevering van Nu we er toch zijn – Pride edition. Het is een speciale versie van het klassieke BNN-programma waarin Eddy Zoëy, en in latere seizoenen Filemon Wesselink en Sophie Hilbrand, bij wildvreemde mensen aanbelden met de vraag of zij een nachtje mochten komen logeren. Het leek Lamers meteen leuk om zelf ook een aflevering te maken, ook al moest de formule wel corona-proof worden gemaakt. ‘Het is nu niet makkelijk om zomaar bij mensen te gaan logeren. We wilden nu vooral kijken hoe ruimdenkend en gayvriendelijk een gemeente is. Met die vraag ben ik twee dagen naar Capelle aan den IJssel gegaan. We sliepen lekker in onze eigen Nu we er toch zijn-caravan. Ik voerde gesprekken en deed testjes met mensen op straat. Ook heb ik bij mensen aangebeld: woont hier iemand uit de LHBTI-gemeenschap? Hoe kijken jullie daar tegenaan?’

In een van de gesprekken in Capelle vertelt Lamers ook haar eigen verhaal, over hoe zij in 1995 werd geboren als Lucas Lamers, en al rond de leeftijd van zes jaar merkte dat ze zich vanbinnen meer meisje dan jongen voelde. Vanaf haar zevende werd een transitie ingezet, die op haar achttiende werd voltooid. Op haar tiende werd de transitie van Lamers geportretteerd in de mooie documentaire Van Lucas naar Luus (2005), van Charlotte Hoogakker (te zien op NPO Start).

Kort geleden, voor een deel zelfs tíjdens corona, mocht ook Duitsland kennismaken met de open persoonlijkheid van Lamers. Dit voorjaar deed zij mee aan Let’s dance, de Duitse variant van danswedstrijd Dancing with the stars op zender RTL. In de eerste aflevering stelde Lamers zich aan de Duitse kijker voor met een quickstep-versie van haar lievelingslied, Born this way van Lady Gaga. In het optreden komt ze op in een zwart pak. Al snel gaan de broek en het jasje uit, en komt er een glinsterende witte jurk tevoorschijn. Er volgt een sprankelende dans met partner Andrzej Cibis op de vertrouwde teksten van Lady Gaga: ‘I’m beautiful in my way / ‘Cause God makes no mistakes’. Lamers: ‘Ik ben daar heel open geweest, meteen in de eerste show heb ik mijn verhaal neergezet. Het is toen heel mooi verbeeld in de dans. Er werd heel goed op gereageerd. Ik ben gekomen tot show 8 van de 14 afleveringen. Een mooi resultaat, zeker als je bedenkt dat ik publieksstemmen moest verzamelen, terwijl ik nog heel onbekend was in Duitsland. Dus ik heb daar in korte tijd snel een fanschare opgebouwd.’

Door haar openheid en zichtbaarheid levert Lamers een belangrijke bijdrage aan de emancipatie van transpersonen. Ook in de recente Netflix-documentaire Disclosure: Trans lives on screen komt het uitgebreid aan bod: het belang van representatie, van de mogelijkheid om jezelf, of iemand die net zo is als jij, terug te zien op televisie of in films. De laatste jaren worden er grote stappen gezet op dat gebied. In de weken van Pride zijn films op tv zoals de Oscar-winnaar Una mujer fanstástica uit 2018, over de sterke transvrouw Marina die discriminatie in Chili moet doorstaan, en Three generations, met Elle Fanning als Ray, een New Yorkse tiener die een jongen wil zijn.

Loiza Lamers ziet zelf lang niet alle films over transgenders, maar heeft wel één grote favoriet: The Danish girl uit 2015 (te zien op Netflix), het kostuumdrama met Eddie Redmayne in de rol van de Deense kunstenaar Einar Wegener, die in de jaren 20 van de twintigste eeuw ontdekt dat hij liever als Lili Elbe door het leven wil gaan. Zijn vrouw Gerda (Alicia Vikander) blijft hem steunen bij zijn transitie. Lamers: ‘Ik zag die film destijds in de bioscoop met mijn moeder, tante en zusje. Die film heeft zo onwijs veel indruk op mij gemaakt. De tijd waarin zij geleefd heeft, was heel anders. Maar het is heel mooi om te zien hoe de tweestrijd in je lijf is, de ontdekkingstocht van ‘wat ben ik nou?’, ‘hoe reageren mensen om mij heen?’ Het heeft mij erg geraakt. Sommige dingen waren heel herkenbaar. Zoals de liefde van zijn vrouw – al waren dat in mijn geval dan mijn ouders – die dan toch met je op pad gaat om te kijken: wat is hier aan de hand? En dat de wereld om je heen zegt: ‘Ja, maar het is gewoon gek. Ze is gewoon niet helemaal psychisch goed.’ En dan toch weten dat er iets niet klopt, het blijven uitzoeken totdat je kunt zeggen: ‘Dit is er aan de hand.’’

Films als The Danish girl helpen de emancipatie vooruit, ook al is die nog lang niet zo ver als het zou moeten zijn. Lamers: ‘We zijn op de juiste weg, want er is nu veel meer erkenning voor transgenders. Maar er is zeker nog heel veel winst te behalen. Nog veel te veel mensen weten er te weinig van.’ Lamers zou graag naast haar modellenwerk ook meer gaan presenteren. ‘Nu we er toch zijn is heel educatief, het thema ligt heel dichtbij me. Ik vind het heel gaaf om een boodschap te brengen op tv. Maar het zou ook wel iets meer entertainment kunnen zijn.’