Siliconen borstimplantaten: wat is er in het afgelopen jaar veranderd?

De documentaire Moordtieten toonde de problemen die kunnen ontstaan na borstimplantaten. Inmiddels is er een hoop veranderd, maar er is ook nog erg veel onduidelijk.

‘De documentaire heeft zoveel teweeggebracht. Ik werd overspoeld met berichten van vrouwen die zich herkenden in mijn verhaal’, vertelt Dionne Slagter, maker van de documentaire Moordtieten. Ook de lijn van de siliconenpoli in het Amsterdam UMC staat na de uitzending roodgloeiend. Vrouwen hebben vragen over de veiligheid van hun implantaten, herkennen zich in het ziektebeeld of willen de implantaten (preventief) laten verwijderen. ‘Op een zeker moment was de wachttijd opgelopen tot achttien maanden’, volgens internist Prabath Nanayakkara. Inmiddels is deze – door samenwerkingen met perifere klinieken en de aanstelling van een extra promovendus – teruggebracht tot een jaar.

Intake
Dionne meent negen jaar geleden tijdens het intakegesprek niet goed voorgelicht te zijn. ‘Tegen mij is gezegd dat de implantaten levenslang in mijn lichaam konden blijven zitten en dat het de veiligste implantaten waren.’ In de zomer van 2021 worden hier Kamervragen over gesteld. In reactie op de vragen onderstreept toenmalig minister voor Medische Zorg Tamara van Ark het belang van goede voorlichting voor vrouwen om ‘in samenspraak met hun arts een goede afweging te maken over het al dan niet nemen van borstimplantaten’. Die voorlichting gebeurt gelukkig steeds beter, weet Nanayakkara. ‘De informatiefolder is uitgebreider geworden en het hele internet staat vol met informatie.’

Hoe het er in de behandelkamer daadwerkelijk aan toegaat weten zowel Van Ark als Nanayakkara niet. Daarom benadrukt Van Ark vrouwen nogmaals te willen ‘attenderen op het stellen van de drie goede vragen’ aan hun behandelend arts, opgesteld door de patiëntenfederatie Samen Beslissen. Daarmee plaatst ze de verantwoordelijkheid terug bij de patiënt. Belachelijk, volgens Dionne. ‘Ook als je er zelf voor kiest vind ik dat je het recht hebt te weten wáár je voor kiest. De risico’s moeten gewoon duidelijk worden voorgelegd. Je hebt iemand nodig die jou eerlijk advies geeft en vertelt hoe het zit. Tuurlijk moet je je research doen, dat heb ik ook gedaan.’

Soms is de drang naar de protheses zo hoog dat iemand de risico’s voor lief neemt, weet Nanayakkara. ‘Sommige vrouwen horen wat ze willen horen.’ Daar moeten artsen zich bewust van zijn, maar ‘het blijft samen beslissen - shared-decision-making’.

CE-keurmerk
Ook het tv-programma Radar duikt in de wereld van de borstimplantaten; zij vergelijken deze met de wereld van medicijnen. ‘Waar je voor een medicijn bijna tien jaar moet testen voordat het op de markt mag komen, kun je een bekkenbodemmatje, pacemaker of borstimplantaat al goed laten keuren als er 'technisch' niets mis is’, schrijft Radar in september 2021. De keuringen bieden geen garantie voor langdurig veilig gebruik in het lichaam, aldus Nanayakkara. ‘Klachten behorend bij Breast Implant Illness ontstaan pas na acht tot tien jaar. Voor CE-markeringen worden geen onderzoeken gedaan over langere tijd. Waardoor je niet weet wat de risico’s zijn over tien of vijftien jaar.’

Een langlopend onderzoek vergelijkbaar met dat van medicijnen zou mooi zijn, maar is vooralsnog niet haalbaar, volgens Nanayakkara. ‘Om tienduizend vrouwen te vinden die om cosmetische redenen implantaten krijgen en zich tien jaar laten volgen is niet eenvoudig.’ Breast Implant Registry registreert sinds 2015 gegevens over borstimplantaten in Nederland; in dit onderzoek worden ook de kwaliteit en veiligheid op lange termijn gemonitord.

Erkenning
Alles slaat terug op één ontbrekende factor: erkenning. ‘Dat is stap één’, volgens Nanayakkara. Want hoewel Breast Implant Illness door de FDA (Food and Drug Administration)erkend wordt, zijn er nog steeds cosmetische artsen die niet geloven dat het bestaat. ‘Er is inmiddels genoeg informatie te vinden over het feit dat siliconen borstimplantaten ten minste bij een deel van de vrouwen klachten veroorzaken’, maar maatstaven voor de ziekte ontbreken. ‘Wat wij daarom doen is het uitsluiten van alternatieve verklaringen en kijken of het klachtenpatroon overeenkomt met het bekende patroon van klachten passend bij Breast Implant Illness. We hebben geen laboratoriummaten daarvoor. We kunnen niet met een test – zoals de PCR-test bij covid – aantonen of iemand hieraan lijdt’, aldus Nanayakkara. ‘Wij geven vrouwen het voordeel van de twijfel.’

Platinum haartest onbetrouwbaar
Enige tijd lijkt er een simpele manier te zijn om de aanwezigheid van siliconen – en daarmee een verhoogde kans op complicaties – in het lichaam aan te tonen: de platinum haartest - een test die ook Dionne in de documentaire laat uitvoeren. Echter blijkt deze na onderzoek van het Amsterdam UMC niet betrouwbaar. ‘De test geeft geen inzicht in een mogelijke lekkage’, schrijft het ziekenhuis. De waarden van vrouwen met implantaten verschillen volgens de onderzoekers niet significant van de waarden bij mensen zonder siliconen implantaten. 'Bovendien hadden enkele vrouwen met gescheurde prothesen geen verhoogde platinumwaarden.' Een nieuwe (simpele) test is er vooralsnog niet. Nanayakkara: ‘Dat is niet makkelijk. We zijn ermee bezig, maar we hebben er nog geen op dit moment.’

Om de twijfel over de ziekte weg te nemen is grootschalig onderzoek nodig. ‘Ik weet niet hoeveel duizenden of miljoenen vrouwen in de wereld rondlopen met siliconenprotheses zónder klachten. Maar wij hebben meer dan 1300 vrouwen gezien mét klachten. We weten niet hoeveel procent van de vrouwen klachten ontwikkelt. Het zou heel mooi zijn als vrouwen die al tien tot vijftien jaar zonder klachten borstimplantaten hebben zich ook melden, zodat wij deze vrouwen als zogenaamde controlepopulatie kunnen gebruiken ter vergelijking.’