Is minder btw op voedsel de oplossing voor de inflatie?

Alles wordt duurder. Dan maar omlaag met de belasting? De Turkse president Erdogan denkt van wel, Scheefgroei-expert Sander Heijne van niet.

Door de inflatie wordt het leven steeds duurder. De stijging van prijzen van producten en diensten zorgt ervoor dat je vandaag minder kunt kopen met 1 euro dan je gisteren kon. En we zijn er nog niet van af, want dit zal ook komend jaar door blijven zetten.  

De Turkse president Erdogan heeft daar iets op bedacht. Om de inwoners van zijn land tegemoet te komen heeft hij de btw op zogenaamde ‘basisvoedingsproducten’ verlaagd van 8% naar 1%. Daardoor zal de prijs van rijst en melk een stuk dalen. Zouden we dat in Nederland ook moeten doen? Natasja Gibbs vraagt het in De Nieuws BV aan Scheefgroei-expert Sander Heijne.

48% inflatie
In Turkije ligt de inflatie rond de 48%, volgens Sander. Met deze maatregel ‘zie je dat het iets minder pijn doet’, maar het is geen structurele oplossing. ‘Op de lange termijn bereik je er natuurlijk vrij weinig mee, want de btw doet natuurlijk niks aan de oorzaak van inflatie.’

Meer geld, minder waarde
Erdogan denkt daar anders over. Hij gelooft dat deze maatregel wél tegen de inflatie werkt. ‘Wat je ziet is dat Erdogan erg onder vuur ligt. Hij wil heel graag dat – naar de verkiezingen van volgend jaar – dat de economie nog verder gaat groeien. Om dat te bewerkstelligen heeft hij veel druk uitgeoefend op de centrale bank in Turkije om de rente te verlagen, waardoor er meer geld de economie in gaat.’ En dat levert problemen op: ‘Want als er meer geld is, verliest het ook deels zijn waarde. Dat is natuurlijk wat je ziet gebeuren in Turkije. Dat repareer je niet door de btw op voedsel te verlagen.’ Het werkt misschien zelfs averechts, volgens Sander. ‘De schatkist zal minder geld binnenkrijgen. Wat de druk misschien alleen maar hoger maakt om meer geld de economie in te pompen.’ Het is enkel een oplossing op de hele korte termijn. Een oplossing voor een symptoom van de inflatie, niet voor de oorzaak van de inflatie.

Hoe zit dat in Nederland?
Los van de inflatie is het volgens Sander een goed idee om de belasting op gezond voedsel in ons land te verlagen. ‘We zien dat Nederlanders steeds zwaarder worden. De helft van de volwassen bevolking heeft overgewicht. En je ziet dat gezond voedsel eigenlijk veel sneller duurder wordt dan ongezond voedsel.’ De oplossing: de btw op gezond, onbewerkt voedsel verlagen en de btw op ongezond, bewerkt voedsel ‘zoals friet’ verhogen.

Btw verlagen op gezond voedsel
Niet alleen Sander vindt dit een goed plan, ook de politiek speelt met dit idee. Maar wat blijkt het geval: het computersysteem van de belastingdienst kan het niet aan. ‘Als ik me goed heb laten infomeren hebben we een computersysteem uit 1982 waarmee we de btw regelen. Met een druk op de knop kan de hele btw worden verhoogd of verlaagd, maar je kan niet differentiëren’, oftewel verschil aanbrengen in de hoogte van de btw tussen gezond en ongezond voedsel.

Problemen bij de belastingdienst
Een structureel probleem, volgens Sander. ‘We hebben eigenlijk te weinig geld geïnvesteerd in onze belastingdienst, waardoor deze technologisch enorm achterop is komen te staan. Dat zien we in heel veel dossiers, zoals de Toeslagenaffaire.’ De gehavende belastingdienst betekent dat het in de praktijk moeilijker is voor het kabinet om te regeren, omdat plannen wel bedacht maar in de praktijk niet uitgevoerd kunnen worden. ‘Dan heb je een onmachtige regering.’

Inflatie bestrijden
Op dit moment wordt de inflatie aangejaagd door de lage rente en ‘doordat we vanuit de Europese Centrale Bank nog steeds ongelofelijk veel miljarden de economie inpompen'. 'Als je de rente verhoogt en geld duurder maakt, dan zal de inflatie afremmen’, volgens Sander. Ook de hoge gasprijzen hebben een groot aandeel in de inflatie. ‘Dat heeft deels te maken met het conflict in de Oekraïne, maar is misschien nog wel structureler: als we zouden zorgen dat we meer energie uit eigen land hebben – duurzame energie bijvoorbeeld, wind en zon – dan ben je minder kwetsbaar voor de internationale schommelingen.’ Maar de voedselprijzen worden ook opgestuwd door ‘droogte in Verenigde Staten, het El Ninja-effect en problemen in de logistiek door de lockdowns’. Al die factoren zouden moeten worden aangepakt om de inflatie te kunnen beperken. ‘Op de korte termijn kan je met belastingverlaging de pijn wel verzachten, maar je zal toch moeten proberen het structurele probleem op te lossen.’