Waarom je depressief wordt van te veel keuzes

Keuzestress is een veelbesproken onderwerp onder twintigers. Maar wat is het precies? Je maakt geen keuzes, stelt ze uit of zoekt naar alternatieven. Hoe belangrijker de keuze is beïnvloed ook de mate van keuzestress.

Iyengar en Lepper vertellen in hun onderzoek waarom meer keuze leidt tot demotivatie, waarna ernstige gevolgen zoals faalangst, depressiviteit en chronische hoofdpijn kunnen optreden.

Een keuze maken is niet altijd makkelijk. Soms maak je lijstjes met voor- en nadelen, waarna je een rationele keus kan maken. Nuttig, maar wel een beetje saai! Op je gevoel afgaan kan soms veel leuker zijn, vooral als je geen verwachtingen hebt.

Als je plannen hebt gemaakt en ze komen niet uit wordt je namelijk best wel ongelukkig. Alle feestjes die 'gewoon' ontstonden waren sowieso het vetst, en wanneer je er dan toch een hebt gepland voor €40 denk je alleen maar: “Nu móet het leuk zijn”.

Gelukkig is ons denkproces niet zwart/wit verdeeld in ratio en gevoel, alleen schieten sommigen net iets verder door in hun vertrouwen in toeval en het universum.

Er zijn twee verschillende soorten denkprocessen: analytisch en intuïtief. De eerste zorgt ervoor dat je in staat bent om te reflecteren op een situatie en een bewuste keuze te maken. Dit kost tijd. Wanneer je een ijsje haalt bij de ijscoman is het niet echt handig om een half uur over de perfecte keuze te doen (en dat je dan toch wéér eindigt met straciatella discodip). 

Daarnaast zijn we geen computers en niet in staat om alle mogelijke situaties in ons hoofd af te spelen, dan lopen we vast. En hoewel wetenschap vooral gebaseerd is op ratio, speelt gevoel een belangrijke rol bij het maken van keuzes. Soms willen we wel een rationele keuze maken, maar door eerdere ervaringen of emoties kunnen we er niet aan toegeven.

Emotionele keuzes baseren zich op onze intuïtie. Alle kennis die je in je leven hebt opgedaan speelt mee bij het intuïtieve denkproces. Dat is nogal vaag, want gevoel is totaal persoonlijk en bevindt zich in het onderbewustzijn. Maar je kan je hier wel bewust van worden, en dus meenemen in het rationele denkproces. Ik word bijvoorbeeld al misselijk bij het idee van Babi pangang, omdat ik een keer zo wagenziek werd dat het gerecht retour afzender ging. Dus eet ik nooit meer Chinees, prima.

Misschien hoopte je dat dit artikel je ging helpen met het maken van een keuze, helaas kan je dat alleen zelf doen. Wat wel kan helpen is je focussen op de balans vinden tussen ratio en gevoel. Als eerst moet je je afvragen of de keuze rationeel oplosbaar is, of te abstract. Daarna ga je verder met nadenken.

Hoe je omgaat met keuzes heeft te maken met je omgeving en geven. Ik ben behoorlijk impulsief, dus maak ik soms te gehaast keuzes waardoor ik het doel uit het oog verlies. Te lang nadenken over een keuze kan daarentegen ook giftig zijn, dus die gulden middenweg vinden zou top zijn.

Maar wat als je nu weer helemaal vastloopt? Zoek afleiding. Focus je op alles wat wél goed gaat en probeer niet te ver vooruit te plannen, daar zijn wij al helemaal niet voor gemaakt. 

In het boek Sapiens, van Yuval Noah Harari, wordt uitgelegd dat ons brein nog is ingesteld op de agrarische mens. Dat betekent dat als je een boom ziet vol vijgen, je ze allemaal opeet omdat je niet weet wanneer je weer eten vindt. 

We raken gestrest door onze levens vooruit te plannen, zoals ik al eerder schreef in dit artikel. Daarom is het verstandig om niet té ver vooruit te plannen voor het te abstract wordt. Je 's ochtends al druk maken over het eten van 's avonds heeft geen zin, dat doe je maar in de supermarkt. 

Hoe moeilijk het ook is, accepteren dat we geen welafgewogen keuzes kunnen maken kan fijn zijn. We zijn mens. Ben je dan ook een loser? Ja. Net zo’n erge loser als ieder ander mens en dat is helemaal oké.