Hoe werken de Amerikaanse presidentsverkiezingen?

Vandaag zijn de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Die gaan er net iets anders aan toe dan de politieke verkiezingen hier in Nederland. Hoe zit dat?

Ondanks dat er in Amerika een democratisch systeem is, zien de verkiezingen er daar anders uit dan bij ons. Zo zijn er in Amerika zogenoemde kiesmannen. Daardoor won Donald Trump in 2016 de verkiezingen, terwijl Hillary Clinton toen 2,9 miljoen stemmen meer had. Ook zorgen die kiesmannen voor oneerlijkheid. En waarom stemt bijna niemand eigenlijk op een derde partij? 

Iedere staat krijgt, afhankelijk van het aantal inwoners, een aantal kiesmannen. Om president te worden, moet een kandidaat meer dan de helft van de landelijke kiesmannen krijgen. Door het winner-takes-all-systeem krijgt de kandidaat die in een bepaalde staat de meeste stemmen heeft, alle kiesmannen van die staat. Daardoor kan het dus zo zijn dat de kandidaat met landelijk gezien minder stemmen, wel president wordt. Het volk kiest dus indirect wie president wordt.

Het korte antwoord: eigenlijk wel. Door het winner-takes-all-systeem tellen sommige stemmen niet mee in het eindresultaat. Stem jij in jouw staat bijvoorbeeld op Trump, maar krijgt Harris in die staat meer stemmen, dan zijn alle kiesmannen voor Harris. Jouw stem valt dan als het ware weg. Ook als 49% van de inwoners op Trump heeft gestemd.

In sommige staten is je stem meer waard. De kiesmannen worden namelijk verdeeld aan de hand van het aantal inwoners van een staat. Maar in het huidige systeem krijgt iedere staat er ook nog eens twee kiesmannen bij. In een staat met weinig kiesmannen, is je stem daardoor meer waard. 

En dan verschilt ook nog de waarde van je stem per staat. In veel staten staat namelijk al min of meer vast of een republikein of democraat gaat winnen, omdat in de hele staat al een grote voorkeur is. Sommige staten zijn wat meer verdeeld: de zogeheten swing states. Een stem in een swing state is daardoor veel belangrijker. Daar is het spannend of de democraten of republikeinen het grootst worden. 

Naast Trump en Harris doen er ook andere kandidaten mee aan de verkiezingen. De zogenoemde Third Party. Daar kan je ook op stemmen; de kans is namelijk groot dat je het niet volledig eens bent met Trump of Harris. Maar die derde partijen maken geen kans op het presidentschap. Dat komt door het winner-takes-all-systeem. En daarbij komt ook nog dat derde partijen helemaal geen geld hebben om campagne te voeren. Dit jaar is er door de twee grote partijen meer dan een miljard euro uitgegeven aan campagnebudget. De democraten en republikeinen ontvangen namelijk veel financiële steun; kleine partijen kunnen daar niet tegenop boksen. Veel Amerikanen kiezen daarom toch voor één van de twee grote partijen. De kans is dan groter dat je stem leidt tot een kiesman en je dus niet voor niets hebt gestemd. 

Een stem op een onafhankelijke partij is eigenlijk een proteststem. Veel Amerikanen zijn het namelijk niet eens met het huidige kiessysteem. Daarnaast staan de idealen van de democraten en republikeinen voor onafhankelijke stemmers te ver van ze af en stemmen ze daarom toch op een partij die meer bij hun past.