Hoe kunnen thuiszittende leerlingen weer naar school?

‘Bij leerlingen die thuis komen te zitten, valt gewoon het perspectief weg’, vertelt Melchior Wammes (20) van adviesraad EigenWijsheid in De Nacht van BNNVARA.Wat moet er gebeuren voor deze thuiszitters, die vastlopen in het onderwijs?

Omdat zijn basisschool niet de ondersteuning kon bieden die hij met zijn lichte vorm van autisme nodig had, kwam Melchior Wammes vanaf groep drie thuis te zitten. ‘En dan sta je gewoon met lege handen. Ik had gewoon geen school.’ Door zijn ingewikkelde dossier durfden veel scholen hem vervolgens niet aan te nemen. Uiteindelijk volgde hij onderwijs op dertien verschillende plekken, waar hij bijna allemaal werd weggestuurd. ‘Je krijgt echt het gevoel van: ik mag niet bestaan, ik mag me niet ontwikkelen. Dat doet echt iets met hoe je naar jezelf en de wereld om je heen kijkt.’ Hoe kan de situatie voor thuiszittende leerlingen verbeterd worden?

‘Scholen zijn gericht op de gemiddelde leerling’
Melchior is lang niet de enige leerling die thuis kwam te zitten. 3.328 leerlingen zaten in het schooljaar 2020/2021 langdurig thuis. Deze leerlingen zijn langer dan drie maanden ongeoorloofd niet naar school geweest, aldus het Nederlands Jeugdinstituut. En dat ondanks de Wet passend onderwijs. Die stelt vast dat scholen alle kinderen – ook als zij extra hulp nodig hebben – een plek moeten bieden.

Een van de oorzaken van dit aantal thuiszitters? ‘Scholen zijn gericht op de gemiddelde leerling. Maar als het ingewikkeld wordt, bij kinderen met een chronische ziekte, of stoornissen, autisme of dyslectisch begaafden, dan krijg je een strijd en dan komen kinderen vaak lang thuis te zitten’, vertelt Erik Gerritsen, destijds bestuursvoorzitter Jeugdbescherming Amsterdam, in een Zembla-aflevering over thuisblijvers. ‘Er is een groep van enkele duizenden kinderen, waar je juist iets extra’s voor wil doen, die tussen wal en schip dreigt te vallen. Ik vind dat niet kunnen. Kinderen hebben recht op onderwijs.’

Hoe zit dat met de leerplicht?
'Leerplicht betekent dat je als ouder verplicht bent om je kind naar school te laten gaan’, vertelt Marieke Boon-Mens, thema-adviseur passend onderwijs bij Ouders & Onderwijs, in De Nacht van BNNVARA. ‘Het is een gedateerde wet, die ervan uitgaat dat kinderen fysiek naar school moeten.’ Thuisonderwijs is daardoor dus niet mogelijk.

Daarnaast worden leerlingen te snel van het reguliere naar het speciaal onderwijs gestuurd, vindt Melchior. Volgens hem wordt er gekeken naar waar een leerling niet past, in plaats van of een leerling er daadwerkelijk beter tot zijn recht komt. ‘Ik durf dat in sommige gevallen – waaronder die van mij – wel te betwijfelen. In het speciaal onderwijs word je toch vaak aangesproken op de diagnose die je hebt.’ Boon-Mens: 'Kinderen hebben soms gewoon extra ondersteuning nodig in het onderwijs, zonder dat er meteen een label, etiket of handicap aan verbonden moet zijn.’

Melchior had vooral behoefte aan perspectief. 'Dat heb ik altijd gemist. Als ik nu iets doe, waar leidt dat dan toe? Betekent het dat ik dan weer een stapje dichter bij die klas ben, of in ieder geval bij het mogen volgen van lessen? Dat heb ik jarenlang moeten missen.'

Wat moet er veranderen?
'De eenzijdigheid van "jij moet daarnaartoe en jij moet daar onderwijs volgen", dat moet uit de leerplichtwet’, vindt Boon-Mens. ‘Het moet ervan uitgaan dat kinderen kunnen leren en zich kunnen ontwikkelen. Dat is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid.' Daarnaast moeten leraren weten waar ze snel en makkelijk hulp en ondersteuning kunnen krijgen. ‘Een jaar is in het leven van een kind gewoon veel te lang.’

Om het aantal thuiszittende leerlingen terug te dringen, vertegenwoordigt Melchior met de adviesraad EigenWijsheid thuiszitters en jongeren die vastlopen in het onderwijs. Zij stelden een elf-puntenplan samen. Het belangrijkste punt? ‘Een inclusief en breed hoorrecht, waarin de school, het samenwerkingsverband of de gemeente niet alleen luistert, maar ook handelt naar wat de jongere aangeeft nodig te hebben’, valt te lezen. ‘Het is noodzaak dat er altijd wordt teruggekoppeld wat er met de input is gedaan. Een vorm waarin leerlingen echt serieus genomen worden, dat is hard nodig.’