Hoe kan je iemand met suïcidale gedachten helpen?

Praten helpt, luisteren ook, bij suïcidepreventie. Maar hoe doe je dat?

'In Nederland denken jaarlijks meer dan vierhonderdduizend mensen aan zelfdoding en achttienhonderd mensen maken ook daadwerkelijk een einde aan hun leven. Dat zijn er ongeveer vijf per dag. Door er met zijn allen meer over te praten, signalen te herkennen en soms wat verder door te vragen kan dit veel te hoge cijfer in de toekomst hopelijk omlaag', vertelt Patrick Lodiers aan het begin van iedere aflevering van Leven voor de dood.

Maar hoe doe je dat? Patrick vraagt het Paul van Hoek, trainer sociaalpsychiatrische zorg. Want er rust nog een taboe op het onderwerp. We praten er liever niet over. ‘De dood is een onderwerp dat we sowieso niet zo aantrekkelijk vinden om het daar uitgebreid over te hebben. Jezelf doodmaken is daar nog de vergrotende trap van. Het hoort niet, het mag niet; het is een taboe’, legt Van Hoek uit. ‘Mensen schrikken ervan en voelen aan: als je dood wil, dan is het wel zo erg. Dan heb je brandweer, politie en toppsychiaters nodig om het gevaar af te wenden. Maar: het is maar de vraag of dat zo is.’

Een gesprek kan namelijk al een verschil maken. Van Hoek vergelijkt suïcidale gedachtes en depressieve gevoelens met een fuik. ‘Dat mensen daarin verzeild raken, dat ze er zo in verstrikt raken dat ze er zelf ook niet meer uitkomen. (…) als je er samen naar kijkt wordt het dragelijker, denk ik.’ Maar hoe start je zo’n gesprek en wat moet je wél en vooral ook niét doen?

'Je bent niet gek'
Van Hoek: ‘Het eerste wat je moet zeggen is dat mensen niet gek zijn als ze dood willen.’

Durf vragen te stellen
Patrick: 'Dus eigenlijk, als ik het goed begrijp, moet je gewoon de vragen stellen die je normaal ook zou stellen omdat je nieuwsgierig bent?' Van Hoek: ' Ja, maar bij dit onderwerp gaat het om vragen waarvan je misschien, eigenlijk in je hart, het antwoord niet zou willen weten. Dus dat maakt het wel lastig’, volgens Van Hoek, ‘om aan iemand te vragen of hij dood wil, met het risico dat hij daar ‘ja’ op zegt. Dat is best spannend.’

Op het idee brengen
‘Mensen zijn vaak bang dat ze iemand op het idee brengen’, haalt Van Hoek aan. ‘Daar is echt vrij veel onderzoek naar gedaan en dat is onzin. Je kunt iemand niet, door het idee te opperen, suïcidaal maken.’

Eerst koffie
Wanneer iemand de vraag ‘denk je aan de dood?’ met ‘ja’ beantwoordt, is het volgens Van Hoek belangrijk om niet direct in de beheersing te kruipen. ‘Niet meteen roepen: “Dat moeten we voorkomen, dan moet je naar de dokter of dan moet je naar de psychiater”, maar eerst gewoon eens een kopje koffie drinken met z’n tweeën en vragen stellen: “Vertel eens, hoe is dat gekomen? Waar ben je mee bezig?”’