Het leven in de eerste versnelling. Wat levert dat op?

Nederland is, met de uitbraak van het coronavirus, tot stilstand gekomen. We worden gedwongen het leven in een lagere versnelling te ervaren. Wat kan dat ons opleveren?

De grenzen zijn zo goed als dicht en we blijven allemaal zo veel mogelijk thuis. Zo ook onze reislustige Floortje Dessing. Daarom gaat ze in eigen land op zoek naar inspirerende verhalen over veerkracht en zelfredzaamheid. Met de gedachte: als we worden gedwongen stil te staan bij het leven, komen we er misschien achter dat we veel meer kunnen dan we denken. Floortje: ‘Wij doen ons best om te wennen aan een nieuwe realiteit. We worden teruggeworpen op eigenschappen die we verloren lijken te hebben en vechten tegen krachten die we niet kennen. Maar we zijn ook sterker dan we denken en in staat tot dingen die we nooit voor mogelijk hadden gehouden.’

Stil in Amsterdam
Floortje loopt een uitgestorven Amsterdamse Dam op. Zo heeft ze het nog nooit gezien. ‘Dit is toch echt een surrealistisch beeld. Ongelofelijk.’ Ze is samen met hoogleraar publieksfilosofie Marli Huijer: ‘Dat ik dit nog mocht meemaken in mijn leven. Ik ben al zo veel decennia onderdeel van deze stad. Je wil niet weten hoe vaak ik hier op de Dam heb gestaan, en ik heb nog nooit ervaren wat ik nu ervaar. Ik heb nog nooit met zulke ogen naar de stenen gekeken, naar de gebouwen gekeken.’ Floortje: ‘Op zo’n moment realiseer ik me ook dat je maar heel even deze stad leent. Je mag heel even gebruikmaken van die stad, daarna moet je hem weer overgeven aan de volgende generaties. Het maakt mij heel nietig.’

Nietigheid
Dat gevoel, van nietigheid, dat voelen we volgens Huijer in het dagelijks leven niet. Normaal gesproken, op een drukke Dam, voelen wij dat niet. Wij ontlenen onze waarde aan onze omgeving. ‘Op zo’n moment realiseren we hoezeer onze omgeving impact heeft op wat je bent en hoe je je voelt. Als die omgeving plots stilvalt, dan val ik eigenlijk ook stil. Je verandert plots als mens heel erg.’

Gedwongen rust
In de huidige maatschappij is iedereen altijd onderweg, altijd bezig. Het coronavirus drukte abrupt de pauze-knop in. Floortje: ‘In een keer is er de totale rust, gedwongen rust.’ In die rust kunnen we volgens Huijer leren dat het avontuur niet altijd elders gevonden hoeft te worden. Dat kan ook dichtbij of in jezelf gevonden worden. ‘Het kan ook juist in de verstilling zitten. (…) Ons leven is normaal natuurlijk zo vol met allerlei activiteiten dat je nauwelijks de tijd hebt om daarbij stil te staan. Nu noodgedwongen alles stilstaat is het een uitdaging om te zien dat het avontuur ook dichtbij kan zijn.’

Verstilling
Floortje merkt dat ook. ‘Ik vind het sowieso al heel interessant dat er door die verstilling heel veel in je hoofd gebeurt, waar je normaal eigenlijk geen tijd voor hebt. Dat is ook wonderlijk, dat we daar zoiets als de coronacrisis voor nodig hebben.’ Dat maar blijven doorhollen tot we weer worden teruggeroepen zit volgens Huijer in onze tijd en cultuur. ‘Om in alles vloeibaar te zijn. Om flexibel van het een naar het ander te gaan. Flexibel in relaties, flexibel in werk, flexibel in opleiding, noem maar op. Dat is eigen aan onze tijd. Dat levert veel op, maar je verliest er ook van alles mee.’

Lange duur
We verliezen massaal de blik op de langere duur. ‘Je verliest wat het is om langdurig een relatie te hebben, langdurig hetzelfde werk te hebben, en langdurig in dezelfde buurt te wonen. Als je iets lang doet dan ontstaan er dingen die in hele korte perioden niet gebeuren.’ Bijvoorbeeld de verbondenheid met buren. Het geloof dat als iets zoals het coronavirus ons overvalt je weet dat je buren je zullen helpen; omdat je elkaar al zo lang en goed kent. ‘Die verbondenheid, die te maken heeft met duur en stabiliteit, die verdwijnt als alles flexibel en kortstondig is.’

Avonturen
Daarnaast zit het volgens Huijer in onze cultuur ingesleten om te denken dat je alleen goede verhalen kan vertellen als je de hele wereld afreist. ‘Dat is niet zo’, aldus Huijer, ‘je kan ook als je alleen maar op de Dam staat goede verhalen vertellen. En die kunst hebben we ons helaas niet heel erg eigen gemaakt, om verhalen te vertellen over hoe het is om gewoon thuis te zijn. Misschien moeten we dat deze periode maar leren.’