1000 keer Jan-Willem Start Op!: 'Alsof ik in een ballenbak zit'

Radio-dj Jan-Willem Roodbeen maakt komende vrijdag zijn duizendste ochtendshow op Radio 2. ‘Het bruist altijd in mijn hoofd.’

Dj Jan-Willem Roodbeen is zo gek van radio maken dat hij zelfs zijn jeugdliefde Mieke veroverde via zijn programma. Je moet vanmiddag luisteren want ik ga iets speciaals voor je draaien, luidde zijn versiertekst ergens in 1996. Terwijl zijn date wachtte op een romantisch intermezzo galmde het ontnuchterende ‘Ik zoek een mooie rijke vrouw zonder problemen’ van J.P. van der Meij door de speakers. Deze tactiek werkte: het stel is sindsdien samen en heeft drie kinderen.

Voor foute nummers (‘Ik kan “Passie” van Clouseau woordelijk meezingen’), humor en onzin –dialogen over bijvoorbeeld de thermomok, de gewilde trofee van zijn show – is nog steeds volop plaats in zijn programma’s. Maar wel altijd in combinatie met meer serieuze muziek en geëngageerde onderwerpen. Zoals aandacht vragen en crowdfunding voor de ziekte van Huntington of actie voeren voor gedupeerde Groningers. Roodbeen, sidekick Jeroen Kijk in de Vegte en hun vijf man tellende Jan-Willem start op team wonnen met deze cocktail de Gouden Radioring 2020.

Over zijn aparte aanpak om indruk op de vrouw van zijn dromen te maken met ‘een vreselijk nummer’ zegt de Veenendaler die op zijn dertiende bij de lokale radio begon: ‘Soms is zoiets veel leuker dan geslijm. Maar ‘Secret garden’ van Bruce Springsteen beschouw ik ook als ons liedje.

We waren voor het eerst naar de film: Jerry Maguire, ‘You had me at hello.’ Ik onthoud dat bijbehorende nummer, zij vergeet de titel. Mieke heeft niet zoveel met muziek. Zal nooit voorstellen: zullen we dit of dat concert bezoeken. Af en toe jammer, maar ook fijn. Dan denk ik: zo belangrijk is het dus ook weer niet wat ik doe.’ Dat relativerende spreekt hem eveneens aan in het nummer dat hem het meest raakt: ‘God only knows’ van The Beach Boys. ‘I may not always love you, But long as there are stars above you, You never need to doubt, I’ll make you so sure about it, God only knows what I’d be without you.’ Poëtisch mooie zinnen. Ze geven ons het idee dat er iets allesomvattends is en dat maakt het leven minder zinloos. En ze zetten je op je plek: je bent klein. Natuurlijk kan en mag je groot denken, successen vieren, dat is superleuk. Ik heb gaaf, belangrijk werk, denk ik soms. Maar voor een ander kan dat niets betekenen. En ik weet: als ik vertrek, komt er weer iemand met een nieuw programma. Wat ik een eyeopener vind: klein en tegelijkertijd belangrijk zijn, kunnen naast elkaar bestaan. Vroeger dacht ik het is of het een of het ander.’

Heeft jouw keuze voor ‘God only knows’ ook te maken met je achtergrond? Je bent gelovig opgevoed, werkte voor de EO?
Jazeker. Maar dan moet geloof niet met religie worden verward. Dat laatste vind ik ingewikkeld, met het instituut kerk heb ik minder binding. Net als met andere instituties waar macht een rol speelt zoals bij politiek en grote bedrijven. Daar komt vaak ellende van. Maar spiritualiteit en geloof staan voor iets groots en onbesmets, het besef ook dat alles met elkaar verbonden is. Het is niet iets waarvan ik anderen wil overtuigen, het is voor mij persoonlijk een drijfveer. Het zegt alles over hoe ik in het leven sta. Ik kreeg van huis dingen mee als: dankbaarheid en genade. Ook: de wetenschap dat je alles hebt gekregen. Je komt op de wereld met niks, alles wat je bent, wordt of hebt, krijg je en dat laat je ook weer achter. Dat geeft je verantwoordelijkheid. En daar probeer ik in mijn dagelijks leven invulling aan te geven.

Hoe doe je dat als radio-dj?
Door te luisteren naar mijn gevoel. En een radioprogramma kan het verschil maken. Bij een item in de Roodshow late night ontmoette ik Patricia en haar eerste woorden waren: ik ga dood. Ik dacht wat is dat voor binnenkomer en luisterde naar haar verhaal over het verloop van de mensonterende ziekte van Huntington en het stopzetten van fondsenwerving voor medisch onderzoek. Ze vertelde ook over haar angst dat haar zoontje het zou erven. Na afloop van de uitzending vroeg ik of ze een ambassadeur hadden en toen begon ze te huilen.

Sindsdien zetten we ons actief in om aandacht te vragen en geld op te halen. Er spelen ethische dilemma’s bij deze hersenaandoening: embryoselectie, euthanasie. Daar kan je een scherpe mening over hebben, maar denk je er nog zo over als deze vloek boven jouw hoofd of dat van een geliefde hangt? Waar sta je dan met je principes? Ik moest hier wat mee doen in de show. Die keuze hangt niet perse aan geloof maar zeker wel aan verantwoordelijkheid en aan mens zijn. Dat betekent niet dat je alles daarnaar terug kan beredeneren. Humor en entertainment zijn eveneens belangrijk, we hebben ook een petitie gestart om Loeki de Leeuw terug op tv te brengen.

Hoe kies je verder je onderwerpen?
We – ik spreek graag in meervoud want we maken dit met een team – proberen wat klein is groot te maken en wat groot is klein. Zoomen in op een onderdeel van de bijeenkomst van het WEF in Davos, praten op de finaledag van de Conference League met de man die het gras bijhoudt van Feyenoord. Jan-Willem start op is een draaiboekloos programma. Alles kan ingehaald worden door de actualiteit. Dan bedenken we aan het begin van de week of de middag ervoor wat en dan kan het zo de prullenbak in. Daarnaast is het improviseren: het nieuws dat Bruce Springsteen naar Nederland komt, kwam om zes uur ’s ochtends naar buiten. Daar willen we dan een luisteraar bij betrekken. Verder speelt gevoel een belangrijke rol. Voor mij is het belangrijkste criterium bij het kiezen van muziek of onderwerpen of het me raakt. Soms is dat onverklaarbaar, word ik getriggerd door een nieuwsbericht of een zinnetje uit een liedje. Ik schrijf zoiets gelijk op in het notitieboek van mijn telefoon. Door mijn korte nachten heb ik een geheugen als een gatenkaas.

Doordeweeks gaat de wekker van Jan-Willem Roodbeen om 4.00 uur ’s ochtends. ‘In het begin was dat ingewikkeld want ik ben een avondmens.’ Tussen 5.00 en 5.30 uur bepaalt het team hoe de show eruit gaat zien en na afloop van de uitzending wordt er nagepraat. Rond 12.00 uur is Roodbeen thuis in Veenendaal. Eten, kort slapen, sporten en om 15.00 uur gaat de laptop weer open voor overleg over de ochtend daarna.
Als het even kan schraapt hij dan ook nog tijd bij elkaar voor cursussen. Roodbeen haalde onlangs zijn vaarbewijs en volgde daarvoor een opleiding documentaires maken. ‘Ik ben vrij onrustig, het bruist altijd in mijn hoofd. Mijn valkuil bij radio is dat ik te vroeg weer onderdelen wil veranderen die net goed staan. Wil ik weer iets nieuws, iets spannends.’
Ook is hij er voor Evi (16), Mees (10) en Suze (9): ‘Superdeluxe. Hoeveel vaders zijn er ’s middags thuis om te kletsen en samen te eten en te koken? Eerst gingen we ongeveer op hetzelfde tijdstip naar bed, tegenwoordig gaan ze later. Gek. Maar ik lig er om 20.30 uur in anders is het niet vol te houden. Soms saai, maar het kan niet anders.’

Vroeg opstaan, elke dag naar dezelfde studio. Had je niet à la Armin van Buuren de wereld over willen reizen in je eigen privéjet?
Wat? Nee, nee, nee. Ik zie de ochtendshow als de Eredivisie. Ik zet de toon van de dag, leg toch een soort van basis voor het humeur van veel mensen. Radiodj is een totaal ander vak dan voor zo’n menigte staan. Vroeger draaide ik wel eens op hockeyfeestjes, superleuk. Ik kon de avond maken of verkloten. Maar ik zou nu niet weten wat ik moest doen om zo’n crowd aan de gang te krijgen. Het vak van radio-dj draait om verbeelding, sfeer neerzetten. Iedere luisteraar heeft daar zijn of haar eigen beeld bij. Als 17-jarige had ik bij de lokale omroep een programmaatje waarbij luisteraars persoonlijk hun gewonnen prijs in de studio konden ophalen. Kwam er een mevrouw die zei: jongen waar is de man die presenteert? Ik antwoordde: dat ben ik. Zij: maar je hebt geen snor. Kennelijk klink ik als een man met snor. Grappig.

Sinds de onthullingen rond ‘The Voice’ hoor je Marco Borsato nauwelijks meer op de radio. Hoe kijk je naar het cancellen van artiesten?
Ik draai hem uit mezelf niet op dit moment omdat ik denk dat het reactie oproept bij mensen. Zeker ook omdat ik hem normaal gesproken al nauwelijks draaide. Dan zou dat nu dus een soort statement zijn. En het begint natuurlijk bij slachtoffers, hen moet recht worden gedaan. Maar ik begrijp ook dat mensen van alles uit zijn liedjes halen.
‘Dochters’ waarop veel vaders hun kind de kerk inbrachten voor hun huwelijk verliest zijn betekenis niet. En als iemand Borsato zou aanvragen via de Dobbelsteen (een item in zijn show, red.) zou ik hem laten horen. Zou je muziek bannen op basis van gedrag van artiesten, dan zou ik mijn halve playlist moeten schrappen. In andere situaties draai ik uit verantwoordelijksgevoel bepaalde nummers niet. Geen ‘Shot of a gun’ van Kane of ‘De bom’ van Doe Maar wegens de oorlog in Oekraïne. Bij de aanslag op MH17 bijvoorbeeld geen ‘Learn to fly’ van Foo Fighters, geen ‘No more fear of flying’ van Gary Brooker en evenmin ‘Parachute’ van Something Happens.

Erger je je aan kritiek op de Top 2000: te wit, te oud?
Discussies over muziek zul je altijd houden. Kijk naar het fenomeen popquiz dat steeds populairder wordt. Iedereen heeft wel wat met muziek en zit dan samen fanatiek in de kroeg. Dan zou ik meteen alles weten van T‘Pau’s ‘China in your hand’, mijn eerste singletje. Ja die rooie met die krullen, herinnert een ander zich vervolgens. En weer iemand anders, een metal-liefhebber: nee toch, wat afschuwelijk kitsch dat nummer. Smaken verschillen. Die beleving en herinneringen verbinden. Dat is de kracht van quizzen en lijstjes. Net als de discussies er omheen. Maar neem het niet te serieus. En waarom moeten we allemaal hetzelfde denken? Soms vind ik dat het zogenaamde hele progressieve juist ultraconservatief dreigt te worden. Dat iedereen mag denken wat hij wil, zolang het maar is wat jij denkt. Anders past het niet in jouw plaatje. Bij muziek gaat het toch om ruimdenkend zijn? En hoe leuk is het dat de ‘Pokémon song’, Celine Dion en Metallica in dezelfde lijst staan?

Heeft het vak radio-dj nog toekomst? Jongeren streamen alles via Spotify of Tiktok.
Mijn dochter Evi luistert ook niet naar de radio. Maar ze is net als mijn andere kinderen wel gek van muziek. Van de Beatles tot Arctic Monkeys. Ik denk dat jongeren tegenwoordig op latere leeftijd radio ontdekken. Wanneer ze gaan settelen, hun eerste baan krijgen, in de auto zitten. Dat je dan ziet dat je door radio meer wordt verrast dan door je eigen playlists en iets anders hoort dan alleen je eigen muziek. Ik zat laatst met Evi aan de keukentafel en toen zei ze dat ze ‘Jolene’ van Dolly Parton zo goed vond. Leuk, dacht ik. Daarna zei ze: Partons cover is beter dan de uitvoering van Miley Cyrus. Ja, het is natuurlijk andersom.

Waar bewaar je eigenlijk de Gouden Radioring?
Beneden, maar wel in een doosje. Zo’n publieksprijs is de mooiste waardering die je kunt krijgen. Door alle loftuitingen voelde het een beetje alsof ik op mijn eigen begrafenis stond. Zoveel positieve energie. Luistercijfers zijn mooi, maar dit is een extra stuk waardering.

Luistercijfers zijn wel heel belangrijk toch? Kijk naar de gedwongen verhuizing van 3FM-dj's Frank van der Lende en Eva Koreman, het vertrek van Herman Hofman.
Klopt. Het is iets minder grimmig dan in de tv-wereld maar ook hier geldt net als in de voetballerij: je bent zoveel waard als je laatste doelpunt. Soms zijn beslissingen niet altijd rationeel. Ik ben ook gedegradeerd naar de avond omdat ik door praktische omstandigheden pech had en plaats moest maken voor Rob Stenders. Maar nu zijn we met de show ruim een jaar marktleider in de ochtend en kunnen we relaxed doen wat we willen. Alsof ik in een ballenbak zit. Op 24 juni is de duizendste aflevering, daar gaan we wat speciaals van maken. Ik kan nog niet zeggen hoe of wat, dat wordt een verrassing.

Nederland móet eerlijker en gelijkwaardiger. Help je mee? Steun BNNVARA en doneer.