Zo werkt een smartphoneverslaving

Verslaving is een hersenziekte volgens de Jellinek Kliniek, het expertisecentrum op het gebied van verslavingen in Amsterdam. Verslavingen komen voort uit drie hersengebieden: het beloningscentrum (dat goede gevoelens beheerst), het geheugen (waardoor je positieve ervaringen herinnert) en de nieuwe hersenen (en deel van de nieuwe hersenen zorgt ervoor dat niet meteen toegegeven wordt aan allerlei verlangens). Deze centra zijn de hoofdrolspelers in allerlei typen verslavingen. Van drugs- tot gokverslavingen.

Een smartphoneverslaving is relatief nieuw in onze samenleving. Hoewel dit een behoorlijk hardnekkige verslaving kan zijn, wordt het lang niet zo schadelijk geacht als bijvoorbeeld een drank- of drugsverslaving. Maar zo onschuldig is het niet als je om de haverklap de Facebook-app op je telefoon opent. Veelvuldig smartphonegebruik heeft invloed op je stressniveau, je nachtrust en je concentratie. Dat beschrijft Wouter van Noort in zijn boek Hoe de smartphone ons leven beheerst .

Wanneer je door je timeline scrollt en op zoek gaat naar nieuws of grappige filmpjes, zijn dezelfde hersencentra actief als bij andere verslavingen. Zodra je een goed artikel of een leuke tweet leest, wordt je beloningscentrum geactiveerd, zoals bij het roken van een sigaret. Het hormoon dopamine giert door je lijf. Je geheugen onthoudt de goede ervaringen en na een half uur, als het effect is uitgewerkt, ben je alweer toe aan een nieuw ‘shot’ en open je die Facebook-app alweer. Op naar een nieuwe positieve ervaring. Sociale beloningen zoals een reactie of een ‘like’ op een Instagram-bericht zorgen voor de aanmaak van dopamine. Net zoals we in de oertijd een goed gevoel kregen na het eten van een zelfgevangen prooi.

In Silicon Valley is men op de hoogte van de verslavingsgevoeligheid van de mens, want onze telefoons worden opzettelijk ingericht als een dopaminepomp. Experts weten precies hoe ze je kunnen paaien, alleen ze noemen het geen verslaving maar ‘gewoontevorming’. De fysieke beloning voor het ontvangen van een like is vergelijkbaar met de beloning die je krijgt na een goede sekspartij of het eten van een lekkere cheesecake.

In een land als Zuid-Korea zijn ruim 2,5 miljoen mensen verslaafd aan hun telefoon. Vooral veel kinderen daar hebben er last van. Overmatig gebruik van smartphones kan leiden tot veranderingen in het brein, waardoor je meer moeite krijgt met het nemen van beslissingen en emoties en impulsen minder goed onder controle kan houden. Gaat Nederland Korea achterna?

De Jellinek  Kliniek heeft op dit moment nog geen behandeling of informatievoorziening als het gaat om smartphoneverslaving. Het is in Nederland (nog) geen probleem waar veel mensen grote hinder van ondervinden. De Jellinek laat weten dat het moeilijk is in te schatten in hoeverre een smartphone interfereert met het dagelijks leven van mensen, maar als in de toekomst blijkt dat mensen grote problemen ondervinden van smartphonegebruik, dan is het niet onwaarschijnlijk dat zij er toch aandacht aan gaan besteden.