Super-ageing Japanners: wat kan Nederland van Japan leren over fit oud worden?

Fit oud worden, hoe doe je dat? Verjongingsarts David van Bodegom en fitte ouderen, Susan, Miep en Piet spraken aan tafel bij PAUW over deze veel gestelde vraag. Het antwoord op de vraag ligt mogelijk in Japan: het land met de oudste mensen op aarde. Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, vertrekt vandaag op een gezondheidsmissie naar dit land, om de natuurlijke en technologische geheimen te leren van mensen die heel fit oud worden. 

Japanners leven het langst van alle volken op de wereld. De oudste vrouw ter wereld was een Japanse, zij overleed vorig jaar. Chiyo Miyako werd 117 jaar, dit is een record dat nog niet verbroken is. Daarnaast zijn twaalf van de twintig oudste mensen op aarde Japans. Wat doen deze Japanners dat wij niet doen?

Ten eerste drinken ze heel veel groene thee. Het is een van de populairste drankjes van Japan. Deze thee staat bekend om zijn helende krachten. Het is wetenschappelijk bewezen dat groene thee verschillende vormen van kanker kan remmen en voorkomt dat mensen sterven aan cardiovasculaire ziektes. 

Japanners eten daarnaast veel minder dan de meeste volken. Ze eten kleine porties op minder momenten van de dag. Dat mensen dagelijks minder zouden moeten eten, werd bij PAUW ook verteld door David van Bodegom. Dit is iets wat we niet alleen van Japanners, maar ook van dieren kunnen leren. Volgens Van Bodegom moeten mensen net als dieren kleine porties voedsel scharrelen en verspreid over de dag eten. Ook moeten mensen meer bewegen en lopen tijdens een werkdag, in plaats van de hele dag op kantoor of in de auto te zitten.

Ook de gewoonte om dagelijks te blijven scharrelen, hebben Japanners al van dieren overgenomen. Ze lopen bijna overal heen. In Japan hebben veel minder mensen een auto, dan in Nederland. Ook doen veel ouderen aan Thai Chi, een meditatietechniek die ook sportieve elementen bevat.

Japan heeft ook een Blue Zone: het eiland Okinawa. Op dit eiland wonen de oudste vrouwen van de wereld. Er zijn slechts vijf Blue Zones op de aarde. Dit zijn plekken waar mensen heel gezond zijn en zeer oud worden. Deze gezonde mensen hebben vooral één gewoonte gemeen: ze eten weinig en enkel voedsel dat laag in calorieën is. In Okinawa wordt een bepaalde vorm van vasten toegepast: de 80 procentregel. Volgens deze regel moeten mensen stoppen met eten wanneer ze voor 80 procent vol zitten, in plaats van voor 100 procent. Ze eten verspreid over de dag voedsel met weinig calorieën, tot ze aan de 80 procent zitten. De overgebleven 20 procent vasten ze. Zelf zien de bewoners van Okinawa dit niet als een dieet, maar als een onderdeel van hun cultuur.

Presentatrice Antoinette Herstenberg vertelde eerder bij PAUW over de wondere werking van verschillende vormen van vasten. Ze probeerde het uit voor haar programma ‘Dokters van Morgen’ en kwam erachter dat je er niet alleen van afvalt en je beter voelt, het leidt ook nog eens tot vernieuwing van je cellen. Volgens Herstenberg is het als een “verjongingskuur voor je cellen”. Zou het dieet van de bewoners van Okinawa de bron van de eeuwige jeugd zijn die de oudste vrouwen op aarde fit houdt?  

Niet alleen de gezonde leefstijl van de grote hoeveelheid fitte ouderen draagt bij aan de super-ageing van Japan. De bevolking vergrijst ook door de afnemende geboortegraad. Het aantal baby’s in Japan loopt al terug sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog vond de laatste echte babyboom plaats, waarna de regering de abortuswetten versoepelde en anticonceptiemiddelen begon aan te moedigen. 

De laatste jaren is de geboortegraad alsmaar lager geworden. Japanse jongeren krijgen hier vaak de schuld van. Ze zouden niet genoeg seks hebben en vrouwen wordt verweten dat ze hun carrière voorop plaatsen en het krijgen van kinderen niet meer het belangrijkst vinden. Jongeren beginnen ook minder snel aan relaties en trouwen niet zo vaak als vroeger. Maar, een van de voornaamste redenen om geen gezin te starten, is de economische onzekerheid van Japanse jongeren. Veel beginners op de arbeidsmarkt hebben moeite met het vinden van een vaste baan en hebben geen zekere toekomst. Ze willen het risico niet nemen dat ze later geen geld hebben om voor hun kinderen te zorgen.

Hoewel gezond oud worden aantrekkelijk klinkt en veel mensen de geheimen van de Japanners graag willen weten, brengt de extreme vergrijzing ook veel problemen met zich mee. Het aantal ouderen dat niet meer zelfstandig kan leven neemt, ondanks de vele fitte ouderen, sterk toe. Zij moeten ondergebracht worden in verzorgingstehuizen, dit kost veel geld, tijd en ruimte. Ook neemt eenzaamheid onder ouderen toe. Nederland ervaart de problemen van Japan in minder extreme gevallen, maar ook onze bevolking vergrijst. Daarom kunnen Japan en Nederland van elkaar leren bij het omgaan met de gevolgen van vergrijzing.

De gezondheidsmissie naar Japan is interessant voor Nederland, omdat Japan een van de grootste gezondheidsmarkten van de wereld heeft. De vraag naar gezondheidszorg is erg hoog, door de grote hoeveelheid ouderen in het land. Nieuwe vormen van gezondheidszorg worden voortdurend ontwikkeld. Ook de ontwikkeling van gezondheidstechnologie neemt toe, door de grote hoeveelheid investeringen en subsidies die onderzoeksinstellingen in Japan krijgen.

Japan heeft al veel maatregelen genomen tegen de gevolgen van vergrijzing. Verschillende gezondheids- en preventiemiddelen zijn ontwikkeld, om te voorkomen dat ouderen gehandicapt raken. Zo blijven ouderen langer op de been en blijven ze zelfstandig. De Japanse regering promoot zelfstandig leven voor zo lang dit mogelijk is. Ook hebben ze verschillende maatregelen genomen tegen eenzaamheid onder ouderen, zoals bijvoorbeeld 'engawa': sociale centra en ontmoetingsplaatsen die ook voor ouderen makkelijk te bereiken zijn. Ook verspreiden ze in grote stedelijke gebieden 'kairan-ban': nieuwsbrieven over buurten om te voorkomen dat ouderen vervreemd raken van de rest van hun stedelijke omgeving.

Het EU – Japan Economic Partnership Agreement (EPA) van 1 februari 2019 maakt het makkelijker voor de landen van de Europese Unie om hun gezondheidsoplossingen en producten op de Japanse markt te krijgen. Japanse bedrijven willen namelijk graag samenwerken met Europese landen bij het ontwikkelen van deze nieuwe technologie, voor wetenschappelijke en economische doeleinden. Steeds vaker wordt het Research & Development-budget van Japanse bedrijven ingezet in bedrijven buiten Japan.