Orkaanseizoen 2017: wat is er in hemelsnaam gebeurd?

Dit is één van de meest ongelofelijke beelden van 2017. Het is een satellietfoto afkomstig van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) waarop de orkanen Katia, Irma en de tropische storm Jose (v.l.n.r) tegelijk in beeld zijn, op 8 september 2017. 

( Foto: NOAA/NASA )

Deze foto vat treffend samen wat voor orkaanjaar het is geweest, van augustus tot en met oktober van dit jaar. De middelste storm in deze foto, orkaan Irma , brak een record als het gaat om orkaanintensiteit, met windsnelheden van 298 km/uur over een periode van wel 36 uur. In de dagen nadat bovenstaande foto werd genomen, zou Jose uitgroeien tot een orkaan van de 3de categorie, waardoor voor de eerste keer in de historie twee Atlantische orkanen tegelijkertijd windsnelheden van boven de 240 km/uur meten. Slechts een week later zou orkaan Maria ontstaan en een nog altijd voortdurende humanitaire ramp veroorzaken in het Caribisch gebied.

En de tol van deze stormen is dodelijk en kostbaar. Nog steeds is de definitieve schade van Maria's destructie niet definitief opgemaakt. Het zou zomaar kunnen dat de storm Costa Rica alleen al ongeveer 95 miljard euro gaat kosten. Orkanen Harvey en Irma hebben bij elkaar een bedrag van ongeveer 200 miljard aan schade aangericht. Het is twaalf jaar geleden sinds orkanen als deze 'voet aan land' hebben gezet in de VS. Hun terugkeer dit jaar is vooral een herinnering aan het feit dat we als mens kwetsbaar zijn voor dit natuurgeweld.

Technisch gezien is het orkaanseizoen nog niet afgesloten, dat loopt namelijk door tot 30 november. Dus mogelijk komen er nog meer orkanen aan. Hoe dan ook is 2017 nu al een heel actief jaar. Er zijn een heleboel manieren waarop je de intensiteit van een orkaanseizoen kan meten: bijvoorbeeld door te kijken naar het aantal orkanen, het aantal dagen waarop tenminste één orkaan actief is én een manier genaamd “accumulated cyclone energy” . Gekeken naar al deze methoden, behoort dit orkaanjaar tot de absolute top, volgens Philip Klotzback, klimaatwetenschapper en orkaanexpert van Colorado State University .

Dus waarom was dit seizoen zo actief? Waarom zagen we storm, na storm, na storm? Volgens de experts is er geen simpele verklaring voor het aantal orkanen dat kan ontstaan in een jaar. Het is in ieder geval een stuk ingewikkelder dan slechts te stellen dat de opwarming van water voor meer orkanen zorgt.

Inderdaad, warm water is het hoofdingrediënt, de brandstof, voor een storm. Maar orkanen worden ook beïnvloed door gigantische wereldwijde weertrends die moeilijk zijn te voorspellen: het opwarmen of afkoelen van wateren in de Stille Oceaan en patronen zoals de ‘Madden-Julian’-schommeling (een in oostelijke richting bewegend weersysteem, dat elke maand rond de wereld gaat en de kans op onweersstormen verhoogt) spelen allemaal een rol.

Dit jaar was de Atlantische Oceaan warmer dan normaal. De maanden augustus t/m oktober zullen de derde of vierde plaats innemen op de ranglijst van seizoenen met de hoogste gemiddelde oceaantemperatuur aller tijden.

Maar dat is niet genoeg om voor een buitengewoon actief orkaanseizoen te zorgen. Wat ook gebeurde is het volgende: het tropische gedeelte van de Stille Oceaan was koeler dan normaal. Als dat het geval is, dan krijg je normaal gesproken een stuk meer activiteit dan gewoonlijk, volgens klimaatwetenschapper van Princeton, Gabriel Vecchi. Deze koelere wateren helpen de bovenste laag van de atmosfeer af te koelen.

Grote temperatuurverschillen tussen de oppervlakte en de bovenste laag van de atmosfeer is nog een ingrediënt voor orkanen. Temperatuurverschillen veroorzaken een onstabiele atmosfeer en kan onweersstormen creëren. En dat is het hoofdbestanddeel voor orkanen.  

Ten slotte was er dit jaar weinig windschering. Dat is de plotselinge verandering van windrichting, wanneer je hoger en hoger in de atmosfeer komt. Hoge windschering slurpt doorgaans de kracht uit een orkaan. Het gebrek aan windschering is de reden dat een orkaan als Irma windstoten tot 290 km/uur kon vasthouden voor anderhalve dag, volgens Klotzbach.

We kunnen niet stellen dat klimaatverandering alleen de oorzaak is van het onwaarschijnlijk actieve orkaanseizoen. Hoewel de orkanen Harvey, Irma en Maria allemaal als krachtige orkanen in de 4de categorie aan land kwamen, met windsnelheden van boven de 200 km/uur, en daarbij bovendien een ongelofelijke hoeveelheid water over de steden en dorpen in de regio uitstortte. 

En hoewel klimaatwetenschappers meer van dit soort dodelijke orkanen verwachten in een warmere wereld, kunnen we niet met zekerheid zeggen dat de intensiteit van de orkanen vooral door klimaatverandering wordt veroorzaakt. Daarvoor is de mix van factoren (wereldwijde meteorologische omstandigheden die met elkaar in verbinding staan) waardoor dit soort stormen ontstaan, veel te complex en gevarieerd.