Onderling wantrouwen Rusland en VS is niets nieuws onder de zon

De verbale escalatie tussen Rusland en de Verenigde Staten (VS) van afgelopen week is uitgemond in bombardementen op doelen in Syrië. Een week na de aanval in Douma waarbij gifgas zou zijn gebruikt, hebben de VS, Frankrijk en Groot-Brittannië de aanval samen uitgevoerd. Verscheidene keren in de geschiedenis ligt een militaire escalatie door spanningen tussen Rusland en de VS ook voor de hand, maar loopt het wel af met een sisser. In dit artikel lees je over een paar van die gebeurtenissen. 

"Maak je klaar Rusland, de raketten komen eraan", twittert de Amerikaanse president Donald Trump deze week als reactie op een dreigement van Rusland om Amerikaanse raketten boven Syrië neer te halen.

Russia vows to shoot down any and all missiles fired at Syria. Get ready Russia, because they will be coming, nice and new and “smart!” You shouldn’t be partners with a Gas Killing Animal who kills his people and enjoys it!

De verbale escalatie tussen Rusland en de VS houdt de gemoederen bezig. ‘De grootmachten staan lijnrecht tegenover elkaar’, koppen de nieuwsbladen de afgelopen week. Het had ook zomaar de kop van een artikel ten tijde van de Koude Oorlog (1945-1990) kunnen zijn. Ook toen waren er continu dreigementen over en weer.  

Al voor de Koude Oorlog is er onderling weinig begrip. Bij het uitbreken van de Russische Revolutie (1917) ontstaat de eerste grote botsing tussen de mogendheden. In Rusland ontstaat een burgeroorlog, waarin de ‘witten’ de strijd aangaan met het rode communistische leger. De VS steunt de witten. De verhouding tussen de Sovjets en de Amerikanen staat dan al op scherp. 

Tijdens de Cubacrisis in 1962 lopen de spanningen tussen Rusland en de VS opnieuw hoog op. De crisis brengt de wereld bijna naar de ‘nucleaire afgrond’. De Sovjet-Unie plaatst raketten op het eiland Cuba, gericht op de VS. Als reactie daarop stelt de VS een quarantaine in voor het eiland Cuba. Alle schepen die militaire goederen naar Cuba vervoeren, worden tegengehouden. Dat meldt Kennedy in een felle rede op 22 oktober 1962:

Niet veel later kondigt hij een invasie aan op Cuba. De wereld leeft een week lang in spanning. Hoe gaat de Sovjet-Unie reageren? Gaan de grootmachten kernwapens inzetten? Dan gebeurt iets onverwachts; op 28 oktober geeft de Sovjet-Unie toe. De Sovjets maken bekend dat de raketbasis op Cuba ontmanteld zal worden. De wereld kan weer rustig ademhalen. Een kernoorlog is voorkomen. Op het nippertje..

Dit is niet de enige keer geweest dat een nucleaire oorlog dreigt, door spanningen tussen Rusland en de VS. Huffington Post maakte een filmpje met een overzicht van de meest nijpende situaties:  

" src="https://ps-responsive.bnnvara.nl/abc-assets/popup/placeholder.php/../../placeholderImage.php?text=embed

In 1983 kondigt president Reagan aan dat de VS een geavanceerd verdedigingssysteem tegen ballistische raketten gaat bouwen: het Strategic Defense Initiative (SDI). Oftewel: een schild in de ruimte dat raketten van de Sovjets tegenhoudt. In de media krijgt het project de naam ‘Star Wars’. Uiteindelijk komt er niets van het project terecht.

Met het eindigen van de Koude Oorlog in 1990 lijken de tegenstellingen eindelijk voorbij. Maar dat is anno 2018 niet het geval. “Zo langzamerhand is wel duidelijk geworden dat de sfeer zo verziekt is geraakt en het wantrouwen zo groot is, dat door een kleinigheid de vlam echt in de pan kan slaan”, zegt Rob de Wijk, geschiedkundige en deskundige op het gebied van internationale betrekkingen en veiligheidszaken, in Trouw. Volgens hem is de nieuwe Koude Oorlog uitgebroken. 

Daar lijkt het soms inderdaad op. Voordat de bombardementen in Syrië werden uitgevoerd, haalde Trump hard uit naar de Russische president Poetin. Tijdens een persconferentie zei hij dat 'Poetin heeft gefaald', omdat hij geen einde heeft gemaakt aan de chemische wapens in Syrië. 

President Donald Trump heeft via twitter een Amerikaanse aanval op Syrië aangekondigd. Amerikadeskundige @TomKleijnNL denkt dat het een serieus dreigement is. "Als je zo'n tweet verstuurt, moet je bijna ook wel raketten gaan versturen", zegt hij bij #Pauw pic.twitter.com/yMlDWaxt3H

Afgelopen week bespraken we met Ruslandkenner Kysia Hekster en Amerikadeskundige Tom Kleijn wat zij denken over de confrontatie tussen Rusland en de VS. Amerikadeskundige Tom Kleijn gaf aan dat een aanval van de VS bijna onvermijdelijk is, gezien de woorden van de Amerikaanse president. Dat heeft hij goed ingeschat. Het gesprek kan je hier terugkijken.