Nobelprijs Geneeskunde voor baanbrekende immuuntherapie tegen kanker

De fundamentele eigenschap van ons immuunsysteem is haar vermogen om een verschil te zien tussen wat van het lichaam zelf afkomstig is en wat niet. Op basis daarvan kan het binnenkomende bacteriën en virussen aanvallen en uitschakelen. 

Tumorcellen misbruiken de rem die de immuuncellen (zogeheten T-cellen) van nature bij zich dragen. T-cellen hebben een ingebouwd remsysteem: schakelaars aan de buitenkant, die actief worden zodra er geen gevaar (meer) dreigt en ze zich moeten terugtrekken. Kankercellen hebben eiwitten aan de buitenkant, een soort voetjes die op de rem van die T-cellen drukken, zodat de immuuncellen niet in actie kunnen komen. 

In de jaren 1990 bestudeerde James Allison het eiwit CTLA-4. Hij was een van de wetenschappers die vaststelden dat het als een rem werkt op onze T-cellen. Allison ontwikkelde een antilichaam dat zich op het eiwit kan binden en zo haar functie kan blokkeren. Daardoor wordt de rem afgezet en is het immuunsysteem weer in staat kankercellen aan te vallen. 

In 1992 ontdekte Tasuku Honjo een tot dan toe onbekend eiwit op het oppervlak van de T-cellen. Hij ontdekte dat dit PD-1, net zoals CTLA-4, werkt als een rem op onze T-cellen, maar ook dat het op een totaal andere manier werkt. Ook PD-1 blokkeren, bleek een veelbelovende strategie in de strijd tegen kanker. 

Kort gezegd: imuuntherapie of immunotherapie zorgt ervoor dat de lichaamseigen afweer wordt versterkt, doordat de remstoffen die normaal gesproken voorkomen dat kankercellen worden opgeruimd, worden uitgeschakeld. 

Bij PAUW zit maandagavond oud-minister Ronald Plasterk om uitleg te geven over deze baanbrekende ontdekking, die volgens de officiële omschrijving 'een mijlpaal vormt in de strijd tegen kanker.'