Nederland in de ban van demonstraties

Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) was op Prinsjesdag 2019 het grootste deel van Nederland nog heel tevreden. Nu, een maand later, is ons kikkerlandje in de ban van de protesten van drie grote, ontevreden sectoren: de boeren, ziekenhuismedewerkers en leraren.

“De meeste Nederlandse mensen zijn zeer tevreden met hun leven,” was de conclusie van het onderzoek dat het SCP een week voor Prinsjesdag publiceerde. Slechts een kleine groep blijft volgens het onderzoek achter, namelijk 400.000 mensen. Zij geven hun leven momenteel een onvoldoende. De afgelopen weken is gebleken dat de groep ontevreden Nederlanders niet zo klein is als gedacht. Verschillende demonstrerende sectoren legden het verkeer en de steden plat. Waarom ervaren zij deze ontevredenheid over de toekomst, in ons ogenschijnlijk zeer tevreden land?

Nederlandse boeren protesteren sinds 1 oktober tegen de voorstellen voor stikstofmaatregelen van de regering. Ze voelen zich onterecht beschuldigd en zijn ontevreden over de negatieve manier waarop hun beroep wordt afgeschilderd in het stikstofdebat. De regering wil de stikstofuitstoot van Nederlandse boeren beperken, omdat zij - volgens onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) - verantwoordelijk zouden zijn voor 70 procent van de totale uitstoot in Nederland.

In het voorstel om de veestapel te halveren zien de boeren niets. Ook willen ze niet dat sommige veehouderijen vrijwillig uitgekocht worden, de zogenaamde ‘warme sanering’. Boeren zijn bang dat meerdere maatregelen ervoor zorgen dat hun bedrijven geen toekomst meer hebben.

De agrarische sector blijkt al langere tijd last te hebben van beschuldigingen van milieuvervuiling en dierenmishandeling, door de grote hoeveelheden vee die op kleine stukken grond gehouden worden. Een stalbezetting in Boxtel in mei 2019, door milieuactivisten van Meat the Victims, heeft volgens journalist Karel Smouter van NRC voor spanningen en gevoelens van onveiligheid gezorgd. Deze spanningen leidden tot de oprichting van Farmers Defence Force, de actiegroep die het protest van woensdag organiseerde.

De stalbezetting werd door landbouworganisatie LTO Nederland beschreven als het gevolg van een jarenlange lastercampagne door extreme milieu- en dierenwelzijnsactivisten. De beschuldigingen van regeringspartijen voor de stikstofcrisis is voor boeren de druppel. De Nederlandse boeren pikken het niet langer en gaan over tot protest.

200.000 ziekenhuismedewerkers leggen op 20 november - bij niet-spoedeisende zaken - hun werk neer. De vakbonden willen hogere salarissen en een bonus voor medewerkers die op het laatste moment worden opgeroepen om te werken. Het tekort aan zorgmedewerkers moet daarnaast verholpen worden, omdat de werkdruk te hoog is. Het aantal medewerkers in de zorg en ziekenhuizen is al lange tijd te laag, terwijl de uitstroom te hoog is.

Niet alleen de werknemers van ziekenhuizen zitten in de problemen, ook de ziekenhuizen zelf dreigen ten onder te gaan door geldtekort. Momenteel bevinden elf ziekenhuizen in Nederland zich in de gevarenzone. Dit komt onder andere door stijgende rendementen, oplopende wachtlijsten, een groeiende vraag naar zorg en een steeds groter tekort aan medewerkers.

De problemen van ziekenhuizen waren ook eind vorig jaar zichtbaar, toen vier vestigingen van de IJsselmeerziekenhuizen op 25 oktober 2018 failliet gingen. Ook het Medisch Centrum Slotervaart werd die dag failliet verklaard. De salarissen van medewerkers konden niet meer betaald worden, dit deed de in financiële nood verkerende ziekenhuizen uiteindelijk de das om.

Schooldirecteuren hebben de komende maand ook een reden tot protest. Duizenden kinderen hebben geen vaste docent voor de klas. De werkweken van bevoegde leraren zijn te lang en te druk. Niet alleen de leraren worden benadeeld door het extreme lerarentekort, ook voor leerlingen is de constante wisseling van docenten verwarrend. Zij krijgen te vaak les van onbevoegde leraren. Soms leidt het zelfs tot het naar huis sturen van hele klassen.

Scholen in grote steden sloegen begin september alarm in een brief aan Arie Slob, minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media. Ze vragen om een crisisaanpak, met maatregelen zoals het verhogen van de minimumleeftijd van de leerplicht van vier naar vijf jaar.

De 16e Montessorischool in Amsterdam moest eind september zelfs de deuren sluiten door het lerarentekort.

Na een overleg met Mark Rutte heeft de Algemene Onderwijsbond besloten dat de geplande staking op 6 november door zal gaan. Uit het gesprek bleek dat er geen extra geld zal komen voor het onderwijs. De bond wil 425 miljoen euro voor hogere salarissen voor leerkrachten in het basisonderwijs. De leraren leggen volgende maand tijdens de staking hun werk neer, in een poging om de regering van gedachten te laten veranderen.

Zijn mensen in Nederland het vertrouwen in de toekomst kwijt? De protestagenda van de komende weken lijkt dit beeld te bevestigen. De ontevredenheid onder Nederlanders wordt volgens het SCP vooral veroorzaakt door een gebrek aan controle en zekerheid over de toekomst. Dit komt voort uit technologisering, globalisering, verduurzaming en snelle informatisering. Dit is ook terug te zien in de motieven van de protesterende groepen. Zolang de samenleving meer complex en onvoorspelbaar blijft worden, voelt de toekomst voor hen als onzeker.