Mensenlichaam evolueert nog altijd

De vissers, genaamd Bajau - oftewel 'zeenomaden' - zijn in feite op weg om een soort zeewezens te worden, schrijft de krant. Volgens de onderzoekers zijn de Bajau het bewijs dat Darwins proces van geleidelijke verandering door natuurlijke selectie nog volop inwerkt op de mens. De onderzoeksgroep onder leiding van de Deens-Amerikaanse bioloog Rasmus Nielsen publiceerde hun bevindingen in het vakblad Cell.

De Bajau reizen al meer dan 1000 jaar op bootjes over de zeeën van Zuid-Oost Azië. Daar hebben ze een bestaan opgebouwd als jager/verzamelaar dat volledig afhankelijk is van de zee. Hun overleven is afhankelijk van het voedsel dat ze verzamelen door te duiken. Vandaar staan ze bekend om hun buitengewone vaardigheid om te duiken tot dieptes van meer dan 70 meter, met niets meer dan een speer een houten duikbril. De zeenomaden brengen maar liefst 60 procent van hun dagelijkse werktijd door onderwater.

De wetenschappers onderzochten via een speekseldonatie het DNA van 59 Bajau en analyseerden ook hun milten ultrasonisch. Ook 34 leden van de Saluan, een volk van echte ‘landrotten’, maar nauw verwante buren van de Bajau, werden als controlegroep onderzocht. Uit de miltscans blijkt dat die van de Bajau maar liefst anderhalf tot twee keer groter zijn dan die van de Saluan.

Dankzij de zogenoemde miltcontractie - een samentrekking - wordt een hemoglobinetoename door rode bloedcellen veroorzaakt die overeenkomt met een toename van het zuurstofgehalte in het bloed van 2,8 tot 9,6 procent. Daarom wordt verondersteld dat het doel van deze samentrekking van de milt is om een zuurstofboost te verschaffen, waardoor de duiktijd van de Bajau verlengd wordt, schrijven de onderzoekers.

Enlarged spleen key to diving endurance of ‘sea nomads’: https://t.co/GGT7KmBw37 @IBatBerkeley @uni_copenhagen @ras_nielsen @lundbeckfonden #research #science #genetics pic.twitter.com/BZ87WiihpQ

Behalve de vergrote milt ontdekte de onderzoekers ook nog een verandering in een gen bij de zeenomaden. "De milt speelt een hoofdrol bij de duikreflex, een lichaamsreactie als we ons gezicht in het water dompelen en de adem inhouden", schrijft de krant. "Terwijl de hartslag daalt en adertjes in de lichaamsuiteinden samentrekken, trekt ook de milt samen, om als een spons die wordt uitgeknepen meer zuurstofrijke bloedcellen in de bloedbaan te brengen. Hoe groter de milt, des te meer zuurstof. Ook hebben de Bajau veranderingen in een gen dat onderzoekers in verband brengen met de samentrekkende adertjes."

Nieuwsgierig geworden? Haal dan maar eens diep adem en duik drie minuten lang mee tot 20 meter diepte met de Bajau in deze prachtreportage van de BBC. Wie weet vang je wel een visje.

Mensen zijn de enige 'zoogdieren' die de meest extreme omgevingen van de aarde hebben gekoloniseerd. Van hoge bergketens tot afgelegen eilanden in de Stille Oceaan. Menselijke aanpassingen aan extreme omgevingen zijn onderwerp geweest van veel onderzoeken, voor een gedeelte omdat lokaal aangepaste populaties een mogelijkheid bieden om de genetische en fysiologische gevolgen van omgevingsfactoren te bestuderen.

Lang dachten onderzoekers dat de mens wel zo'n beetje is ontsnapt aan de ijzeren wetten van de evolutie, omdat techniek en geneeskunde ons beschermen tegen de grillen van de natuur. Maar de laatste decennia vinden wetenschappers aanwijzingen dat mensenlijven zich  nog steeds aanpassen  aan de omstandigheden. 

Zo is er recent onderzoek (2016) dat laat zien dat mensen in zich nog altijd aanpassen. Bijvoorbeeld aan het leven in een poolklimaat, of genetische aanpassingen bij mensen die in bergketens wonen, die het makkelijker maken voor om ijle lucht in te ademen. Ook zijn er genetische aanpassingen gevonden bij mensen waardoor we ook na de zuigelingentijd 'lactase' aanmaken, een enzym dat melksuiker afbreekt, waardoor we dus melk kunnen drinken en yoghurt kunnen eten.

We mogen concluderen dat Darwin nog lang niet dood is. Ook niet als het om de menselijke evolutie gaat.