Hiltje en Leny sleepten de NAM voor de rechter

Hiltje (61) en zijn vrouw Leny (59) wonen al hun hele leven in het Groningse dorpje Termunterzijl. Maar door de de bevingsschade werd hun huis in 2014 onveilig verklaard en wonen ze ‘tijdelijk’ - inmiddels al vier jaar - ergens anders. We bezoeken het echtpaar in hun huurwoning in Termunten.

Hiltje en Leny Zwarberg voor het huis waar ze al vier jaar niet meer wonen © Anoek Hofkens

“Het was de vrijdag voor kerst”, vertelt Hiltje over de dag waarop hij hoorde dat zijn huis niet langer mocht worden bewoond. ‘s Ochtends belde de gemeente op met de mededeling dat ze even langs zouden komen. Hiltje had daarvoor al zo vaak met de NAM en de bouwtechnici van de gemeente om de tafel gezeten, dat hij de bui al voelde hangen. “Toen ze belde, wist ik dat het niet goed zat”, zegt hij. Rond het middaguur arriveerden ze. Leny: “Hoe lang dat gesprek duurde? Nog geen tien minuten. Ik kreeg te horen dat ik meteen mijn tas moest pakken”.

“De koelkast zat helemaal vol en de kerstboom was al opgetuigd”, vult Hiltje haar aan. Het echtpaar was het niet eens met het besluit van de gemeente en wilde op zoek naar een andere oplossing. “Maar het was de vrijdag voor kerst en iedereen had al vakantie. Daarom konden we nergens terecht met ons bezwaar.”

Het echtpaar werd de eerste weken ondergebracht bij een pension tegenover hun huis. “Daar zaten we dan op kerstavond met niet veel meer dan onze tandenborstel en een toilettas. We keken uit het raam naar ons eigen huis, waar we niet meer in mochten”, vertelt hij over die eerste dagen. “Je voelt je dan zo alleen, want je bent achtergelaten met duizend vragen. En je kunt bij niemand terecht voor antwoorden.”

Het huis van Hiltje en Leny, waar ze langzaam kunnen beginnen met opbouwen © Anoek Hofkens

De gemeente is de enige instantie die het recht heeft om je uit je woning te zetten. “Als die bellen om langs te komen, worden mensen nerveus. Dan weet je dat je eruit moet”, legt Hiltje uit. Dat gebeurde ook bij zijn huidige buurman van 92. “Eind vorig jaar werden hij en zijn vrouw uit hun woning gezet. Nu verblijven ze met hun thuiswonende volwassen zoon in een wooncontainer op hun erf sinds de dag dat ook hun huis onbewoonbaar verklaard is.”

Het huis van de buren in kwestie was er zo slecht aan toe, dat het echtpaar volgens Hiltje en Leny geen lamp meer nodig hadden in de slaapkamer. “Het badkamerlicht scheen gewoon door de scheuren in de muur heen”, vertelt Hiltje. “Je kon je handen er met gemak doorheen steken. En alle deuren in het huis hingen zó scheef dat de buren het uit pure wanhoop in balans hielden door er opgerolde handdoekjes onder te leggen.”

De situatie van de buren schetst een duidelijke indruk van het leed van de Groningers. “Dat gaat veel verder dan de schade aan je huis. Ik ken mensen die hier mentaal aan onderdoor gaan.” Het aardbevingsdossier zorgt namelijk ook voor spanningen binnen families zelf.

“Onze buurvrouw van 86 lag ‘s avonds wakker omdat ze het huis hoorde kraken. Daar werd ze bang van”, vertelt Hiltje. “Als ze de volgende ochtend de schade zag, zei ze tegen haar man dat ze daar niet meer wilde wonen.” Maar dit resulteerde vervolgens in ruzie met haar man. “Hij wist natuurlijk: ‘als we dit huis verlaten, komen we nooit meer terug’. Want een schadeprocedure kan tegenwoordig jaren duren”, zegt Hiltje. “Het is toch vreselijk dat je op die leeftijd nog onderling ruzie krijgt”, zegt Hiltje. “Puur omdat je als burger zo machteloos staat.”

Voor hulp hoeven Groningers niet te rekenen op de politiek, vreest Hiltje. “Als er al afspraken worden gemaakt, worden die door Den Haag weer veranderd. Vaak zonder mededeling of overleg.” Dat zal voorlopig niet veranderen, verwacht Hiltje. “Ik denk dat het grootste deel van de verantwoordelijkheid bij de gemeente moet worden gelegd.” Dat heeft er volgens hem mee te maken dat er op dit moment te veel partijen betrokken zijn bij het dossier. “Maar niemand heeft écht de bevoegdheid om beslissingen te maken.” Hoe ingewikkeld het precies is, legde Arjen Lubach eerder ook al haarfijn uit.  

Partijen zoals de NAM en CVW (Centrum Veilig Wonen) zijn verantwoordelijk voor de schade-opnames van de getroffen huizen. “Als je een beetje mazzel hebt, krijg je na een één jaar of anderhalf eindelijk een rapport toegestuurd”, zegt Hiltje. Hij is een van de weinige gedupeerden die, weliswaar na vier jaar, wél verder is gekomen. Dat komt onder andere omdat hij hulp kreeg van een advocaat. “Maar er zijn genoeg mensen die dit zelf niet kunnen organiseren en begeleid moeten worden.”  

“Ik heb via een rechtszaak een pot met geld afgedwongen van de NAM. Daarom kan ik de herstelwerkzaamheden nu in eigen beheer uitvoeren en kunnen wij eindelijk verder”, legt Hiltje uit. Het stond lange tijd stil vanwege het feit dat de NAM maar een beperkt deel van de schade wilde opknappen. “Ik heb door het winnen van de rechtszaak met niemand meer iets te maken, behalve met mijn bank en de bouwers.” Dat is een groot verschil met de mensen die afhankelijk zijn van de NAM en andere instanties als het gaat om de schadeafhandeling en het herstel van hun woning.

Dat de overheid blijft draaien, komt de Groningers ook niet ten goede. “Dan heb je eindelijk een rapport gekregen over de stand van zaken,  besluit Wiebes om weer aan de kraan te draaien en verandert de hele zaak weer”, zegt Hiltje. Hij ziet het als een spel dat wordt gespeeld, waarin de Groningers meestal aan het kortste eind trekken.

Nu lijkt het dossier omtrent de gaswinning eindelijk een prioriteit te zijn op de politieke agenda. Maar Leny en Hiltje zetten daar hun vraagtekens bij. Hiltje: “Nu de verkiezingen eraan komen, zie je ze overal ballonnetjes opgooien”. Maar volgens Leny gaat het de politici alleen om ‘stemmen winnen’. “De enige die zich hard maakt zijn Sandra Beckerman (SP) en Henk Nijboer (PvdA)”, vindt Hiltje. “En dat komt vooral omdat ze de omgeving goed kennen. De rest van de club zien we nooit.”

Hiltje betwijfelt of het ooit goed zal komen in Groningen. “Als je kijkt wat hier aan schade is, kan de overheid dat nooit allemaal herstellen. Het kon misschien met de opbrengsten uit de gaswinning, maar dat geld is er niet meer. Het is opgegaan aan de Randstad.” Ook minister Wiebes gaat het niet oplossen, vreest hij. “De gaskraan is het probleem niet, de aardbevingschade moet worden opgelost. En dat gaat waarschijnlijk om tientallen miljarden.”

Toch is Hiltje van plan om wel te stemmen op 20 maart. Niet omdat hij nog vertrouwen heeft in de politiek, want dat is weg. Maar wel om een punt te maken. “Ik ga voor een lokale Groningse partij. Misschien komt dat erop neer dat we ons daarmee als Groningen afzonderen van de rest van het land, maar wat moet ik anders?”, vraagt hij zich hardop af. “De coalitie gaat niets voor ons doen. En ik ben bang dat de SP het ook niet gaat redden, zij staan  alleen.”

Hiltje en Leny  hebben hun rechtszaak tegen de NAM gewonnen  dankzij hun doorzettingsvermogen en een topadvocaat die hen met hart en ziel ondersteunde. “Er moet meer jurisprudentie komen, zodat andere mensen ook in het gelijk worden gesteld.” Maar daar moet je wel een lange adem voor hebben. Hiltje en Leny zijn inmiddels ruim vier jaar verder en beginnen nu langzamerhand aan het herstel van hun huis.

Redacteur Lizzy samen met Hiltje en Leny bezoeken samen het huis in Termunterzijl © Anoek Hofkens

Maar wat Hiltje betreft is al die energie en moeite het meer dan waard. “Ik heb vanaf mijn vijfde levensjaar in dat huis gewoond”, zegt hij. “Het is een prachtige kapiteinswoning die nog van mijn vader is geweest. Die ga ik toch niet opgeven.”

Al zouden de twee het natuurlijk ook wel eens liever over iets anders hebben. “Dit beheerst toch je hele leven”, zegt Hiltje. En Leny vervolgt: “Soms ontloop ik mensen omdat ik het niet weer allemaal wil oprakelen. Je wordt er moedeloos van.” Maar de twee blijven volhouden, voor hun kinderen die ook in de buurt wonen en voor alle andere Groningers. “Al zou ik soms ook liever buiten zitten om vogeltjes te kijken”, zegt Hiltje.