Het engagement van de Amerikaanse hiphopcultuur

Met het nummer This is America wil hij de maatschappelijke problemen aan de kaak stellen in de Verenigde Staten, zoals politiegeweld, racisme en de ongelijkheid tussen man en vrouw. Zo wordt in de video een Afro-Amerikaanse gospelkoor neergeschoten (een verwijzing naar de schietpartij in Charleston in 2015) en wordt gesuggereerd dat hij verwijzingen naar Jim Crow maakt. Donald Glover – zoals de artiest heet – maakt hiermee een enorm politiek statement.

Hij is niet de eerste – en zeker niet de laatste - Amerikaanse hiphopartiest die in zijn teksten kritiek uit op de maatschappij. De hiphopscene kent vele artiesten die in meer of mindere mate hetzelfde deden. Wij bespreken drie invloedrijke artiesten die met hun teksten misstanden uit de samenleving aan de kaak hebben gesteld.

Dit doen we niet alleen. Drie jonge, gepassioneerde hiphopkenners vertellen vanuit hun perspectief over de artiest die zij het meest adoreren. Waarom zijn juist deze rappers zo invloedrijk geweest?

Als er iemand met kennis, emotie en ervaring kan vertellen over de hiphopcultuur is het Fuat Okatan . De negentienjarige rapper uit Utrecht is op zijn twaalfde begonnen met het schrijven van raps. Deze neemt hij sinds zijn veertiende op onder de naam Katano.

Fuat is zelf van Turkse komaf. Als deel van een minderheid binnen een dominante cultuur vond hij zijn plek in hiphop. Het genre is volgens Fuat van grote invloed geweest binnen politieke ideeën en opvattingen van verschillende standen. Daar doelt hij op sociale ongelijkheid bij minderheden en mensen die minder te zeggen hebben. We praten met hem over een van de grootste hiphopartiesten van deze tijd: Kendrick Lamar .

Artiesten als deze zijn grote voorbeelden voor Fuat, omdat ze aanzetten tot discussie. Kendrick Lamar begon in zijn muziek met het vertellen van verhalen vanuit zijn eigen perspectief en zijn omgeving. Dat evolueerde tot politieke en maatschappelijke statements.  

 “Vanaf klein af aan kom je in een bepaalde façade terecht die de kapitalistische wereld presenteert, wat zorgt voor veel ongelijkheid" - Fuat Okatan

Het begon bij een van zijn eerste albums: ‘ good kid, m.A.A.d city’ . “In dit album komen nummers terug waar de problemen binnen het systeem naar boven komen. Deze mensen staan al drie stappen achter; ze proberen verder te komen, maar worden steeds tegengehouden. Het is altijd al de ene tegen de andere geweest.”, zegt Fuat.

“Vanaf klein af aan kom je in een bepaalde façade terecht die de kapitalistische wereld presenteert, wat zorgt voor veel ongelijkheid. Dat hoor je in de muziek van Kendrick terug. Verhalen over het opgroeien in een ghetto , verhalen vanuit zijn perspectief en andere jongens van zijn leeftijd. Hij rapt over de verleiding van die groepen om in een gang te komen. Om geld te verdienen met drugs, want school is geen optie.”

Met zijn nieuwste album, genaamd ‘ DAMN.’ , won Kendrick Lamar een Pullitzer-prijs. De prestigieuze Amerikaanse prijs voor journalistiek, literatuur, theater en muziek. “Dat vond ik prachtig om te zien. Hiphop werd vanaf de jaren 70 niet serieus genomen. Voor mij is het mooi dat het globaal impact heeft op de mensen. Hij is de eerste artiest die dit mogelijk wist te maken. Eindelijk wordt de community serieus genomen.”

In dit album brengt hij ter sprake dat de zwarte mensen van een hogere waarde zijn dan ze toegediend krijgen. Zo wordt er gesproken over het perfecte plaatje van een lichaam in HUMBLE ., over het vastzitten in een systeem ( XXX. ) en over de angst bij het opgroeien ( FEAR.).

Het laatstgenoemde nummer is ook de favoriet van Fuat. “Het gaat over Kendrick van een jaar of vier, die preken krijgt van zijn moeder om te voorkomen dat hij in de problemen komt. Hoe hij die passie en gevoel overbrengt komt hard aan, wetende dat je altijd een stap achter loopt. Je moet altijd vechten.”

In 1990 komen ze met een album dat groots aanslaat. De rapgroep A Tribe Called Quest , bestaande uit Q-Tip, Phife Dawg, Ali Shaheed Muhammed en Jarobi White, was een frisse wind in de hiphopscene met hun soepele muzikale flow, gebaseerd op jazz-samples en gecombineerd met raps. Nummers als ‘ Can I kick it? ’ en ‘ Bonita Applebum’ sloegen in als een bom. Het vervolgalbum dat ze een jaar later uitbrengen, ‘The Low End Theory’, kwam bekend te staan als een van de succesvolste follow-up albums in de hiphop.

‘ Buggin Out’ was het eerste nummer van A Tribe Called Quest waar hiphopkenner Sting Serenyi (22) naar luisterde. Hooked was hij niet meteen “In mijn ogen was hiphop in het algemeen oppervlakkig en gericht op seks, geweld en drugs. Pas toen ik waardering kreeg voor de culturele context, technieken en muzikaliteit zelf begon mijn waardering exponentieel te groeien.”

Die waardering begon te komen toen Sting ging luisteren naar de tekst. De muziek sprak hem aan door een groeiende interesse voor raptechnieken en oude samples. Dat was in strijd met zijn idee dat hiphop oppervlakkig was. Als voorbeeld geeft hij het nummer ‘ Fuck Tha Police ’ van N.W.A.

"Ze bespreken herkenbare dingen, proberen de roots van de cultuur over te brengen aan een nieuwe generatie" - Sting Serenyi

“Zonder context over de machtsmisbruik en het zwarte profiling aan de westkust in die tijd lijkt het alleen gewelddadig. Terwijl het eigenlijk meer een protest is als uiting van frustratie tegen politiegeweld. Iets dat veelvoorkomend was in de dagelijkse beleving van de gemeenschap waarbinnen de artiesten opgroeiden en leefden.”

Terug naar A Tribe Called Quest. “Wat ik zo vet vind aan deze muziek is dat het gaat over de gedeelde belevingswereld in de hiphopcultuur en het leven van de zwarte Amerikaan in hun tijd. Ze bespreken herkenbare dingen, proberen de roots van de cultuur over te brengen aan een nieuwe generatie. Maar houden het ook realistisch en herkenbaar voor de luisteraar door beeldspraak en veel voorkomende problemen in de cultuur en maatschappij te adresseren.”. zegt Sting.

Na 1998 was er sprake van radiostilte: pas in 2016 kwam ATCQ  met een comeback. Met ‘ We got it from here… Thank You 4 Your Service’ keert de groep knallend terug. Het album barst van kritiek op de Amerikaanse maatschappij. President Donald Trump, de ondervertegenwoordiging van minderheden, het is een handvol aan onderwerpen die ze aan de kaak stellen.

Zo is de opmerkelijke track ‘We the People’ een politiek statement gericht naar Trump:

Volgens Sting nog steeds interessante onderwerpen, maar meer een mening van de vorige generatie. “Omdat er een nieuwe generatie aan muzikanten is zoals Childish Gambino die zich beter in kan leven in de huidige maatschappij en cultuur. Tribe spreekt over de algemene wijsheden uit een ander tijdperk. Hun mening heeft gewicht door wat ze al bereikt hebben en dat proberen ze in te zetten om bewustzijn te vergroten. Ze beleven de huidige cultuur minder, de jonge generatie lijkt me daar meer mee bezig.”

De hiphopgroep gaf vorig jaar een sterk optreden bij The Grammy’s . “Een krachtig statement. Ze zetten eigenlijk de boodschap die ze jaren geleden al promoten in een nieuwe context binnen de huidige maatschappij. Peace, love & unity. Maar nu gericht tegen het huidige regime.”, zegt Sting. “Ik denk dat iedereen wel waardering kan hebben voor de muziek als ze het hele plaatje ontdekken.”

Drie jaar geleden begon Melissa Buijtelaar (23) naar hiphop te luisteren. Op het eerste gezicht was ze niet onder de indruk van het genre. “Oppervlakkig, zonder inhoud”, vond ze het. Tot ze door een vriendin werd gewezen op het nummer Express Yourself van de rapgroep N.W.A. In een klap was ze verkocht. Hiphop werd het genre waar ze constant naar luisterde en over ging lezen. “Ik wil niet al die zooi van tegenwoordig luisteren, maar de originele muziek, waar het vandaan komt.”

“Er zit ontzettend veel passie in hiphop door de beats en de teksten. De hele cultuur spreekt me aan. Het maken van muziek is niet de enige expressie binnen die cultuur, zo is ook graffiti ontstaan. Het opstaan tegen de gevestigde orde en de popcultuur vind ik vet. Rap is een vorm van poëzie, van dichten, maar dan met muziek eronder.”

N.W.A. (Niggaz With Attitudes) was een rapgroep die tot 2002 actief was en twee albums uitbracht. De groep bestond uit Eazy-A, Ice Cube, Dr, Dre, MC Ren en DJ Yella. Het was de eerste invloedrijke hiphopgroep uit de jaren 80 die met hun nummers kritisch waren op de maatschappij. “Het trok mij aan hoe rauw die muziek was. Harde beats, harde teksten met allerlei verschillende samples. Het was heel anders dan eerder gemaakte muziek. Anders dan de gelikte hiphop, kwam dit meteen binnen.

Politiebrutaliteit is een onderwerp wat meerdere malen terugkomt in de raps van N.W.A.. Een van die nummers was ‘Fuck tha Police’. “Het is een heftig nummer, maar ze hebben wel een boodschap. Die harde teksten helpen om de boodschap beter over te laten komen. Ze vertelde over wat zij meemaakten in de wijk waar ze vandaan komen: Compton.”

Hiphop is in Compton, een stad in het zuiden van Los Angeles, sinds de jaren tachtig enorm gaan groeien. Enkele bekende rappers komen hier vandaan, zo ook de leden van N.W.A. (op Ice Cube na) Er was veel politiegeweld en handel in drugs. Het nummer ‘Fuck tha Police’ vertelde, aldus Melissa, de echte verhalen. Dat werd hen niet in dank afgenomen…

"Juist omdat ze werden gecensureerd door de politie en FBI, kregen ze meer publiciteit" - Melissa Buijtelaar

‘Ze kregen een brief van de FBI waarin stond dat als ze wilden gaan touren, ze geen politiebescherming zouden krijgen. Ze werden de mond gesnoerd, omdat er werd gedacht dat door hun teksten het geweld tegen de politie aangewakkerd zou worden. Terwijl het hele nummer juist ging over het geweld van de politie en het racisme daar daarbij kwam kijken.”

In 1989 gaf N.W.A. een optreden in Detroit. Het werd hen verboden met het nummer ‘Fuck tha Police’ op te treden. Ze zouden dan worden opgepakt. “Ze hebben het alsnog gedaan en zijn na het optreden weggerend. Helaas is de groep toen alsnog gepakt door de politie. Juist omdat ze werden gecensureerd door de politie en FBI, kregen ze meer publiciteit en zijn er miljoenen platen verkocht.”

Er ontstonden al gauw wrijvingen tussen Ice Cube en de andere leden van N.W.A.. De groep viel eind jaren tachtig uit elkaar.