Eeuwenoude virussen komen mogelijk vrij als permafrost ontdooit

Van de pest tot de pokken, de mensheid heeft tot nu toe keer op keer de strijd gewonnen. We hebben nu bijna een eeuw lang antibiotica om bacteriën en virussen te bestrijden, sinds Alexander Fleming penicilline ontdekte. Als antwoord ontwikkelde bacteriën resistentie tegen antibiotica. En deze strijd gaat eindeloos door: omdat we zoveel tijd doorbrengen met ziekteverwekkers om ons heen, bereiken we soms een soort patstelling.

Maar wat als we ineens worden blootgesteld aan dodelijke bacteriën en virussen die voor duizenden jaren afwezig zijn geweest of waarmee we nog nooit zijn geconfronteerd? We zouden er op niet al te lange termijn wel eens achter kunnen komen. Door klimaatverandering ontdooit de permafrost, bodems die voor duizenden jaren bevroren zijn geweest, en terwijl het ijs smelt, komen eeuwenoude virussen en bacteriën weer tot leven.

In augustus vorig jaar, in een verre uithoek van de Siberische toendra, de Yamal Peninsula in de Noordpoolcirkel, kwam een 12-jarige jongen om het leven en ten minste twintig mensen moesten naar het ziekenhuis nadat ze waren geïnfecteerd door antrax, beter bekend als miltvuur (een bacteriële infectie). De theorie luidt dat meer dan 75 jaar geleden een rendier met antrax geïnfecteerd raakte, stierf en zijn bevroren karkas kwam vast te zitten onder een laag bevroren grond, oftewel permafrost. Daar bleef het tot een hittegolf in de zomer van 2016 de permafrost ontdooide.

Zo kwam het rendierkarkas weer vrij, waardoor de infectieziekte in het nabijgelegen water en in de grond terecht kon komen. Meer dan 2.000 rendieren die vlakbij stonden te grazen werden geïnfecteerd met de ziekte, wat weer leidde tot de infectie van een klein aantal mensen. De angst is dat dit geen eenmalige casus zal zijn, zodra meer en meer permafrost ontdooit.

Wanneer de aarde verder opwarmt, zal meer permafrost smelten. Onder normale omstandigheden smelt elke zomer zo'n 50 centimeter ijs. Maar door de opwarming van de aarde worden gradueel steeds oudere lagen permafrost blootgesteld. Bevroren permafrost is dé perfecte plaats voor bacteriën om voor een hele lange tijd, misschien zelfs voor een miljoen jaar, in leven te kunnen blijven. Dat betekent dat het smelten van het ijs een potentiële Doos van Pandora zou kunnen betekenen. De temperatuur in de Noordpoolcirkel stijgt snel. Ongeveer twee tot drie keer sneller dan in de rest van de wereld. Wie weet wat voor infectieziekten verborgen liggen onder de dikke ijslagen?

En als je dacht dat het enige gevaar de infectieziekten waren dan heb je het mis, want een tweede gevaar schuilt in de enorme hoeveelheid CO2 die opgesloten zit in het permafrost. De exacte hoeveelheid is niet helemaal duidelijk onder wetenschappers, maar zeker is dat het erin zit en dat het vrij zal komen en in de atmosfeer terechtkomt, zodra het ijs gesmolten is. Volgens onderzoekers mag de dreiging van de dooiende permafrost niet worden onderschat.

Onderzoeker Kirsi Kesikalo van de Vrije Universiteit (VU) doet onderzoek naar CO2 in permafrost. "We weten dat er twee keer zoveel koolstof in de permafrost ligt opgeslagen, als er CO2 in de atmosfeer is. Dus er is zeker de potentie, dat als CO2 in de atmosfeer terechtkomt het een enorme impact heeft op het broeikaseffect en dus verdere opwarming," vertelt ze tegenover de NOS. Dit is de reden dat het permafrost ook wel De Slapende Reus van de klimaatproblematiek wordt genoemd. Hoe groot precies is onzeker, maar duidelijk is dat er enorme hoeveelheden CO2 in de bodem vastzit.

Wanneer dat zou vrijkomen is het onzeker of het klimaatakkoord van Parijs nog wel voldoende is om de opwarming van de aarde te beteugelen.

Opwarming aarde moeilijker in te dammen: klimaatakkoord Parijs houdt nog geen rekening met dooiende permafrost https://t.co/8TX6USWE26 pic.twitter.com/NjjBGiPx2N