Een lesje waterschapsverkiezingen van de Friese fractievoorzitter Tieneke

Zoals de naam al doet vermoeden, houden de waterschappen zich bezig met het beheer van water. Iets wat in een land als Nederland uitermate belangrijk is. De waterschappen moeten ervoor zorgen dat we het water onder controle hebben en houden. Daarnaast zijn ze deels - samen met de provincies - ook verantwoordelijk voor natuur- en milieubeheer en ruimtelijke ordening. Zo hebben de afvoer van water en de hoogte van het waterpeil  bijvoorbeeld invloed op onze bodem, die dan ofwel de natuur ten goede komt en in andere gevallen juist geschikt is voor landbouw.

Het is daarom cruciaal dat de waterschappen in Nederland goed samenwerken met gemeenten en provincies. Bovendien draagt de provincie in Nederland ook de verantwoordelijkheid om toezicht te houden op het functioneren van het waterschap.

In tegenstelling tot gemeenten en provincies, die  volgens voorlichtingscentrum ProDemos  veel verschillende taken hebben, houden waterschappen zich enkel bezig met het beheer van water. Daar hoort ook een stukje techniek bij die ons water onder controle moet houden.

Nederlands’ jongste waterschapsbestuurder is de 25-jarige Tieneke Clevering. Zij zit als fractievoorzitter van ‘Water Natuurlijk Fryslân’ sinds vier jaar in het bestuur van ‘Wetterskip Fryslân’, zoals het Friese waterschap heet. Ik bel haar in de aanloop naar de verkiezingen. “Ik ben een boerendochter”, vertelt ze enthousiast. “Alle vooroordelen kloppen: Ik ben lang, blond en opgegroeid op een boerderij in het dorpje Haulerwijk in Friesland. Daarom voel ik ook extra veel bij dit onderwerp.”

"Wat is er nou tastbaarder dan een dijk?"

Bovendien was de Friezin zich op 21-jarige leeftijd, toen ze bij de vorige waterschapsverkiezingen gekozen werd, al politiek bewust. Net als haar omgeving overigens. Tieneke: “Ik heb genoeg vrienden die raadslid zijn, maar zelf wilde ik toch meer het gevoel hebben dat ik iets deed wat echt ‘tastbaar’ was. En wat is er nou tastbaarder dan een dijk?”

De waterschappen zijn anders verdeeld dan onze provincies. In totaal zijn er maar liefst 21 waterschappen in Nederland. Veel provincies hebben verschillende waterschappen in hun gebied. En waterschappen zijn niet gebonden aan één provincie. Zo telt Noord-Holland drie waterschappen waarvan er één (Amstel, Gooi en Vecht) ook door Zuid-Holland en Utrecht loopt.

(Zonsondergang Allardsoog, Friesland © Reina Smallenbroek, Flickr)

De organisatiestructuur verschilt ook met andere overheden. Dat maakt het soms lastig uitleggen, weet Tieneke uit ervaring. “In waterschapsland heb je veel verschillende termen. Maar omdat het de oudste overheid is, beginnen mensen al snel te sputteren als je iets aan de structuur of terminologie wilt veranderen. Ook als het daar begrijpelijker van wordt voor anderen.”

Het eerste officiële waterschap werd in 1255 opgericht door Graaf Willem II: het Hoogheemraadschap van Rijnland. Dit orgaan hield zich bezig met het gebied langs de Oude Rijn tussen Utrecht en de Noordzeekust en bestaat nog steeds. Waar dit waterschap zich voornamelijk bezighoudt met de afwatering van de rivier, heeft Wetterskip Fryslân weer andere prioriteiten. Zij beheren onder andere zo’n 210 kilometer aan dijken, die de provincie moeten beschermen tegen overstromingen.

Als fractievoorzitter van Water Natuurlijk Fryslân staat Tieneke aan het hoofd van de grootste fractie in het Friese waterschap. “Of wij iets een goed idee vinden, beslist vaak of een plan er uiteindelijk doorheen komt”, vertelt ze. “Binnen de fractie hebben we dan nog een aantal portefeuilles verdeeld”, vervolgt ze. “Ik focus me op algemene onderwerpen zoals organisatie, bestuur en communicatie. Maar educatie, muskusrattenbestrijding, stedelijk waterbeheer en -zuiveringen behoren ook tot mijn portefeuille.”

"Ik zit in een bestuur met bijna alleen maar oude mannen"

Wanneer iets politiek belangrijk is, neemt Tieneke de verantwoordelijkheid ook over van andere fractieleden. “Soms zijn er bijvoorbeeld gemeenschappelijke regelingen nodig”, zegt ze. “Het kan soms bijvoorbeeld goedkoper zijn als meerdere waterschappen samenwerken, maar je wilt niet je tijd verdoen door eindeloos met verschillende bestuurders te moeten overleggen.”

Toen Tieneke op 21-jarige leeftijd haar debuut maakte bij Wetterskip Fryslân, keken de andere bestuurders daar wel een beetje van op. “Het is wel grappig, ik zit in een bestuur met bijna alleen maar oude mannen”, vertelt ze. “Die vonden dat best een beetje spannend. Ze waren bang dat alles ineens anders zou moeten. ‘Het ging toch eigenlijk heel goed?’, vonden ze.”

"Mensen voelen dit direct in hun portemonnee"

Zelf zit de Friezin er niet mee dat ze het jongste paard op stal is. “Ik vind het best leuk met die oude mannen”, zegt ze. “Al voelde ik me in het begin niet altijd serieus genomen. Dan verwijzen ze expres naar notulen uit 1994, terwijl ze ook best weten dat ik die niet op kan zoeken. En soms als ik een idee aandraag, verwijzen ze ernaar als ‘jeugdig enthousiasme’.”

De opkomst voor de waterschapsverkiezingen is doorgaans een stuk lager dan die bij andere verkiezingen. Al is er volgens Tieneke wel verbetering omdat de verkiezingen sinds 2015 samenvallen met die voor de Provinciale Staten. “Toch zijn er nog steeds mensen die wel naar de stembus gaan, maar eenmaal in het hokje een blanco stem uitbrengen”, legt ze uit.

Terwijl er toch genoeg redenen zijn om je wél te verdiepen in de waterschappen en te stemmen, vindt Tieneke. “Denk bijvoorbeeld aan het klimaat. Dat is één van de grootste thema’s bij de verkiezingen dit jaar. Het waterschap is het eerste orgaan die klimaatverandering daadwerkelijk voelt. Dan moeten de dijken omhoog, of er komen piekbuien waardoor er over oplossingen moet worden nagedacht om het water snel af te voeren”, aldus Tieneke. “Vragen over hoe we het waterschap hier op voorbereiden worden zijn daarom heel relevant.”

“Heel veel mensen denken dat waterschappen niet politiek hoeven te zijn en willen daarom niet stemmen. Zij vinden dat er een onafhankelijke raad van toezicht moet komen voor de waterschappen”, legt ze uit. “En daar valt best iets voor te zeggen”, vervolgt Tieneke. “Hoe politieker je het maakt, hoe minder groot de toegevoegde waarde is van een algemeen bestuur, zoals waar ik nu fractievoorzitter van ben.” En dat is zonde, vindt ze. Dan gaat al snel over partijbelangen, terwijl er juist maatwerk nodig is voor het waterbeheer en behoud in Nederland. “Om dat maatwerk te leveren, heb je een lagere overheid nodig. Anders kom je nooit met die boer in gesprek en kun je ook niet de juiste besluiten nemen."

Als het aan Tieneke ligt, moet het waterschap dus wel degelijk blijven bestaan, al kan die wellicht wel in een andere vorm worden gegoten. Zoals lokaal of regionaal. “Of daar dan ook een politiek bestuur bij hoort, is een terechte vraag”, aldus Tieneke.

Van plan om morgen ook te stemmen voor de waterschappen? Via  deze website  kun je erachter komen welke partij het beste bij jou past.