De 'vergeten oorlog' van Jemen

De oorlog in Jemen is een van de moeilijkste conflicten ter wereld om verslag van te doen, omdat het zo onveilig is voor journalisten. Bovendien komen er geen honderdduizenden vluchtelingen uit Jemen naar Europa, waardoor de oorlog gevoelsmatig op afstand blijft. Niet voor niets wordt de oorlog aangeduid als de ‘vergeten oorlog’.

Langzaam komt daar verandering in. Begin deze maand publiceerde The New York Times een foto van het uitgemergelde meisje Amal Hussein. De foto, die de schrijnende situatie in Jemen illustreert, vestigde de wereldwijde aandacht op Jemen. Amal is het beeld geworden van de hongersnood die het land in zijn greep houdt. Ze overleed paar dagen nadat de foto werd gemaakt.

De situatie in Jemen is inmiddels dusdanig verslechterd dat er een hongersnood dreigt voor veertien miljoen mensen. Daarvoor waarschuwde Mark Lowcock, verantwoordelijk voor humanitaire hulp bij de Verenigde Naties (VN), in de VN-Veiligheidsraad. 80 procent van de Jemenieten leeft onder de armoedegrens. Naar schatting zijn er 85.000 kinderen omgekomen door honger in de afgelopen drie jaar.

Het uitgeputte land wordt niet alleen geteisterd door honger. De verschillende cholera-epidemieën die zijn uitgebroken in combinatie met de honger maakt Jemen het land met de ‘ergste humanitaire crisis’ van de wereld volgens de VN-Vluchtelingenorganisatie  UNHCR.

Hoe is de oorlog in Jemen ontstaan en welke partijen zijn betrokken? We praten je bij over de ‘vergeten oorlog’ van Jemen.  

De oorlog is een gevolg van de ‘Arabische Lente’ van 2011. De Jemenitische bevolking kwam toen massaal in opstand tegen de 21 jaar zittende president Ali Abdullah Saleh. De bevolking dwingt hem om op te stappen. Na veel getouwtrek komt Abed Rabbu Mansour Hadi aan de macht, met steun van Saoedi-Arabië en de VS.

  Oud-president Saleh (links) wordt vervangen door president Hadi (rechts).

De shi’itische minderheid van de Houthi’s is echter niet gelukkig met de nieuwe president Hadi. Ze creëren daarom een opstand. De Houthirebellen weten met behulp van Saleh en hem trouw gebleven eenheden van het Jemenitische leger een groot deel van Jemen in te nemen, inclusief de hoofdstad Sana’a.

Het conflict in Jemen krijgt een internationaal karakter als Saoedi-Arabië zich er mee gaat bemoeien. Saoedi-Arabië vecht aan de zijde van president Hadi tegen de shi’itsche Houthi’s. Volgens velen bemoeien de soennitische Saoedi’s zich met het conflict uit angst dat het shi’itische Iran de eveneens shi’itische Houthi’s ondersteunt. Iran is de aartsrivaal van Saoedi-Arabië.

De Saoedi’s starten in maart 2015 een offensief tegen de Houthi’s. Dat offensief bestaat met name uit luchtbombardementen. Ze verwachten de Houthi’s met hun sterke luchtmacht snel te verdrijven uit de Jemenitische hoofdstad Sana’s, maar dat lukt niet.

De VN-Veiligheidsraad neemt in april 2015 resolutie 2216 aan. In de resolutie wordt vastgelegd dat de internationale gemeenschap Hadi als legitieme president van Jemen erkent. Daarnaast moeten de Houthi’s zich van Veiligheidsraad terugtrekken en krijgt Saoedi-Arabië goedkeuring voor interventie in Jemen. De Saoedi’s worden hierbij actief gesteund door de Amerikanen, Britten en Fransen. Die drie landen helpen met name door wapens te leveren aan Saoedi-Arabië.

De resolutie is niet geaccepteerd door de Houthirebellen. De strijd gaat door. De Saoedische coalitie blijft bombardementen uitvoeren op Jemen om de Houthirebellen te verjagen. Er is kritiek, omdat bij de luchtaanvallen veel burgers om het leven zijn gekomen. Woonwijken, markten, begrafenissen, huwelijksfeesten, gevangenissen, schepen en zelfs ziekenhuizen werden geraakt.

De toestand is verslechterd sinds Saoedi-Arabië met lucht- en havenblokkades Jemen vrijwel van de buitenwereld afsluit. De havenstad Hodeida is nauwelijks bereikbaar door de gevechten. Hulpgoederen komen maar mondjesmaat het land binnen. De voedselprijzen zijn enorm gestegen.

Nederland maakt zich in internationaal verband sterk voor sancties tegen de strijdende partijen in Jemen die honger inzetten als wapen. Mede op voorspraak van Nederland heeft de VN uithongering in oorlogstijd dit voorjaar in de ban gedaan.

Vorige week nam de Tweede Kamer een motie aan van Sadet Karabulut (SP), Bram van Ojik (GroenLinks) en Lilianne Ploumen (PvdA) over de hongersnood in Jemen. De Kamerleden verzoeken de regering om zich in te zetten voor sancties tegen verantwoordelijken die in Jemen uithongering als oorlogswapen inzetten.

Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok wijst erop dat er in de Veiligheidsraad waarschijnlijk weinig steun voor sancties tegen de Saoedi’s is, omdat de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk nauwe banden hebben met Saoedi-Arabië. Zij zijn permanente leden van de Veiligheidsraad en hebben daardoor vetorecht.

Het Nederlandse Rode Kruis is een petitie gestart tegen onnodige sterfte en lijden in Jemen. Afgelopen maandag was die bijna 8700 keer ondertekend, inmiddels staat de teller op 30.000. “Daar zijn we blij mee, maar we gaan voor de 50.000 handtekeningen. We hopen dat nog meer Nederlanders de petitie ondertekenen”, zegt een woordvoerder van het Rode Kruis. Alle steunbetuigingen worden aangeboden aan minister Blok.