Verzorgers Sandra en Harald over ‘hun’ Bokito
Op 27-jarige leeftijd is de bekendste bewoner van Diergaarde Blijdorp dinsdag plots overleden: gorilla Bokito. Hij verwierf in 2007 internationale bekendheid met de uitbraak uit zijn verblijf. Hij verwondde een bezoeker flink, maar de andere bezoekers bleven gespaard. Er zijn daarna aanpassingen gedaan aan zijn verblijf en Bokito hield zich al de jaren erna rustig en zorgde voor harmonie in de groep. Zijn verzorgers zijn in rouw, maar schoven desalniettemin bij ons aan.
Met name een metersbrede gracht weerhield Bokito er tot 18 mei 2007 van om buiten zijn verblijf te treden. Op die beruchte dag in 2007 hoorden – en zagen – bezoekers een plons. De plons werd veroorzaakt door de ruim tweehonderd kilo wegende spierbundel Bokito, die over het water heen was gesprongen. Er ontstond onmiddellijk paniek onder de bezoekers. Het indrukwekkende dier baande zich een weg door het park, terwijl bezoekers in alle richtingen wegsprongen en zich uit de voeten maakten. Al gauw kreeg Bokito een mevrouw te pakken. Hij sleepte haar het park door en verwondde haar flink. Het nieuws over deze bijna filmische gebeurtenis verspreidde zich.
“Er is niemand die de gorilla zo op de kaart heeft gezet als Bokito.”
Nadat de gemoederen in de dierentuin weer rustiger waren geworden, werden er camera’s in het verblijf opgehangen, werden er stickers op het glas geplakt en werd de gracht dieper gemaakt. Bokito heeft zich de jaren erna rustig gehouden. Sterker nog: hij zorgde voor harmonie en rust in de groep. Bokito kreeg in totaal tien jongen en accepteerde bovendien een pleegzoon, wat naar verluidt bijzonder is in de gorillawereld. Een zilverrug accepteert normaal gesproken niet zomaar een kind van een ander.
“We wisten dat Bokito, ondanks dat hij anders te boek staat, heel sociaal was.”
Dat bleek ook uit Bokito's reactie toen ze het jong in de groep introduceerden. Bokito nam hem volledig op. Op beelden die Sandra en Harald mee hadden genomen zagen we de harige reus gemoedelijk met de jongere gorilla stoeien. Hij bleek kortom een echte familieman.
Afgelopen zondag viel de verzorgers pas later op de dag op dat Bokito zich niet helemaal lekker voelde. Dat had hij volgens Sandra – die hem achttien jaar lang verzorgde – wel vaker, dus dat was niet direct alarmerend.
“Hij bewoog nog en keek nog gewoon helder uit z’n ogen. Hij had alleen geen trek in eten en leek pijn te hebben.”
Ze hebben hem toen paracetamol gegeven en het nog even aangekeken. Sandra zei nog gekscherend dat Bokito weleens vaker last had van de zogenaamde ‘mannengriep’. Maandag en dinsdag hielden ze hem ook nog extra in de gaten. Bij het uitblijven van verbetering besloten ze hem onder narcose te brengen om hem verder te onderzoeken en om hem vocht toe te dienen. Tijdens de narcose is Bokito toen overleden. Gorilla’s worden in gevangenschap doorgaans wel vijftig jaar oud. Bokito is dus vrij jong overleden.
Bokito was de baas in het gorillaverblijf en daarom merk je nu een grote verandering in de groep. Omdat de apen doorhebben dat Bokito overleden is, maar ze niet goed kunnen inschatten hoe dat komt, merk je angst bij zijn soortgenoten. Bokito gaf ook standjes aan de andere gorilla’s als ze streken hadden of hij greep in bij ongewenst gedrag. Dat valt nu ook weg en dus zijn de andere gorilla’s zoekende.
Sandra en Harald hadden nog bijzonder beeld meegenomen. Daarop was te zien hoe de overleden Bokito in het verblijf ligt en hoe zijn soortgenoten afscheid van hem nemen. Het is in Diergaarde Blijdorp gebruikelijk het dier daar even te laten liggen, om de groep te laten vergewissen dat hij dood is.
“Dat is belangrijk, denken wij, voor de verwerking.”
Dat de andere apen er heel veel last van hebben dat Bokito er niet meer is, is voor Sandra en Harald in ieder geval heel duidelijk. Totdat er een nieuwe leider voor de groep is, is het ook nog maar kijken of de groep zich blijft gedragen, want dat schijnt niet vanzelfsprekend te zijn.
“Echt vragen wat ze denken en voelen, dat kunnen we natuurlijk niet.”
De verzorgers gaan in ieder geval goed hun best doen om te lezen en te interpreteren hoe de gorilla’s zich – ook ten opzichte van elkaar – voelen.
Op het lichaam van Bokito is inmiddels sectie gedaan, waarbij zijn ingewanden grondig zijn onderzocht. Daar is uitgekomen dat de doodsoorzaak hartfalen was. Voorlopig kunnen de verzorgers nog geen uitspraken doen over wat er met zijn lichaam gaat gebeuren. Het liefst geven zij het aan de wetenschap, zodat ze kunnen onderzoeken hoe ze dit dier nog beter kunnen verzorgen. Als Bokito daar een bijdrage aan kan leveren, dan zouden ze daar blij mee zijn.
“Het klinkt een beetje klinisch en koud, maar wij zijn altijd gericht op vergaren van meer kennis.”
Kijk het gesprek met verzorgers Sandra en Harald hieronder terug.
Praat mee
