Zoet, zoeter, zoetst! Welk zoetje is het lekkerst?

Wie niet teveel suiker wil eten kan in de koffie of thee een zoetje gebruiken. Deze suikervervangers worden gemaakt op basis van verschillende zoetstoffen. Wat zijn de verschillen tussen die stoffen? Welk zoetje smaakt het best?

Op een bouwplaats in Zoeterwoude hebben veertig bouwvakkers in hun koffiepauze tien verschillende zoetjes getest. Daar wordt langs de snelweg een bedrijfspand gebouwd voor NEM Energy. De bouwvakkers letten op smaak en eventuele bijsmaak van de zoetjes. Ook bekijken ze of de verpakkingen makkelijk werken en de zoetjes goed oplossen.

In Nederland zijn zoetjes op basis van verschillende zoetstoffen op de markt. Veel zoetjes bestaan uit een mengsel van deze stoffen. Zoetstoffen zijn honderden keren zoeter dan suiker. Daardoor heb je er maar een heel klein beetje van nodig om een drankje te zoeten. Kassa testte tien merken met de zoetstoffen aspartaam, acesulfaam-k, sacharine, cyclamaat, sucralose, stevia en tagatose. Stevia en tagatose zijn natuurlijke zoetstoffen die in de natuur voorkomen. Aspartaam, sacharine, cyclamaat, acesulfaam-k en sucralose zijn kunstmatige zoetstoffen.

Chemicus Jan van Maarseveen van de Universiteit van Amsterdam legt uit dat álle stoffen chemisch zijn. "Alles bestaat uit moleculen." Natuurlijke zoetstoffen worden bereid door de natuur. Kunstmatige zoetstoffen worden ontworpen door chemici en in laboratoria. Veel mensen geven de voorkeur aan een natuurlijke zoetstof, maar dat heeft geen wetenschappelijke basis, zegt Van Maarseveen. "Elke stof is in een bepaalde hoeveelheid giftig. Natuurlijk heeft niks te maken met giftig of niet-giftig."

Natuurlijke zoetstoffen stevia en tagatose zijn een stuk duurder om te produceren. Het duurste zoetje uit de test (Tagatesse van Damhert) is 30 keer duurder dan het goedkoopste zoetje (Cologran van Lidl).

"Wie minder suiker eet dan hij energie verbruikt, valt uiteindelijk af", zegt Kees de Graaf. Hij is hoogleraar Sensoriek en Eetgedrag aan de Wageningen Universiteit. Zoetjes zijn daarom een goed alternatief voor suiker. "Als je in plaats van een suikerklontje een zoetje gebruikt, zullen de kilo's er niet vanaf vliegen", benadrukt De Graaf. "Een kilo vetmassa in je lichaam komt overeen met de calorieën in ongeveer 500 suikerklontjes." De Graaf waarschuwt bovendien voor compensatie: "Soms gaan mensen meer eten omdat ze één gezonde keuze hebben gemaakt. Een kopje koffie met een zoetje met daarbij een stuk taart bijvoorbeeld."

Er zijn verhalen dat je lijf anders reageert op kunstmatige zoetstoffen. Je zou er niet van afvallen omdat je lijf went aan minder suiker. Volgens De Graaf is dat niet waar. "Die verhalen zijn gebaseerd op onderzoek dat is  gedaan met ratten. Daaruit blijkt dat als zij hun hele leven altijd kunstmatige zoetstoffen krijgen, ze uiteindelijk niet meer 'normaal' reageren als ze ineens suiker krijgen. Dan blijven ze dooreten, ook al zitten ze vol. Zo'n onderzoek kun je natuurlijk niet zomaar vertalen naar mensen. Het is ook onmogelijk om te onderzoeken: dan zou je baby's vanaf hun geboorte alleen kunstmatige zoetstoffen moeten geven. Geen moedermelk, geen fruit. Dat kan natuurlijk helemaal niet." Volgens De Graaf is voor het omgekeerde wel bewijs: "Er zijn tientallen studies gedaan bij in toaal duizenden mensen die uitwijzen dat gebruik van kunstmatige zoetstoffen zorgt dat je minder caloriën binnenkrijgt."

Ondanks alle suikervervangers blijft de smaak van èchte suiker heel moeilijk na te maken. De Graaf: "Suiker geeft een vol mondgevoel. De smaak bouwt zich op naar een ronde piek en bouwt dan weer af. Zoetjes zijn altijd scherper van smaak."

Dat merkten ook de testers. Alleen de zoetjes van Albert Heijn (sucralose) en Cologran van Lidl (sacharine) worden meer dan eens vergeleken met een natuurlijke suikersmaak. De testers benoemen daarentegen de smaak van de zoetjes vaak als 'chemisch'. Ook bij de zogenaamde natuurlijke zoetjes van SteviJa, Stevia Plant & Warmth en Tagatesse van Damhert (op basis van tagatose) wordt die term vaak gebruikt. De verpakkingen van de zoetjes van Hermesetas en Jumbo krijgen het meeste negatieve commentaar. De zoetjes komen er soms in stukjes of tegelijkertijd uit. De zoetjes van Cologran (Lidl), Kruidvat en Canderel worden geprezen omdat ze makkelijk oplossen, ook zonder roeren. De zoetjes van Jumbo vinden sommige testers te zoet, terwijl anderen juist genieten van de zoete smaak. De zoetjes op basis van Stevia vinden veel testers niet zoet genoeg. De zoetjes van Hermesetas en Albert Heijn worden becommentarieerd om hun bijsmaak. Zo zei men "smaakt naar zoethout" over de zoetjes van Albert Heijn en "een zure nasmaak" over de zoetjes van Hermesetas. De zoetjes van Natrena zorgen voor een droog gehemelte, aldus een tester.   De prijsverschillen vallen ook in de uitslag op. De drie duurste zoetjes eindigen als laatsten. Winnaar Canderel is zestien keer duurder dan runner up Cologran van Lidl.

Bij zoetjes die hetzelfde eindcijfer kregen heeft de prijs de doorslag gegeven.