Zin en onzin van toeristische keurmerken

In aflevering vijf probeert Marie-Claire een milieubewuste zomervakantie te boeken via Arke. Dat lijkt in eerste instantie vrij makkelijk, maar waarom de 'groene accommodaties' van de reisorganisatie precies groen zijn, wordt niet duidelijk. Sommige accommodaties hebben een milieukeurmerk, maar ook die keurmerken roepen nog veel vragen op.

Wie van plan is duurzaam op vakantie te gaan komt in zijn of haar zoektocht verschillende opties tegen. De ene reisorganisatie belooft nog duurzamer en beter voor het milieu te zijn dan de ander. Ook zijn er ook veel duurzaamheidskeurmerken gericht op de toeristische markt die allemaal iets anders beloven. Wat zijn dat nou eigenlijk voor keurmerken en wat houden ze in? Wat heb je aan al die keurmerken als duurzaam bewuste toerist?

Wat is duurzaam reizen eigenlijk? Deze term is op vele verschillende manieren uit te leggen en wordt met verschillende termen gebruikt. Zo heb je bijvoorbeeld ecotoerisme. Hierbij wordt de natuur als attractie gebruikt zonder dat de natuur wordt aangetast, bijvoorbeeld door middel van natuurexpedities onder begeleiding van lokale bedrijven en deskundigen. Ecotoerisme vindt dan ook vaak plaats in verre oorden als Afrika waar je met een vliegtuig naar toe moet. In zoverre is ecotoerisme niet persé duurzaam, want door de vele vliegkilometers neemt de Co2-uitstoot enorm toe. Hetzelfde geldt voor fair toerisme: dit zijn reizen waarbij de uitgaven van de toeristen zoveel mogelijk bij de lokale bevolking terecht komt. Ook deze vorm van toerisme vindt vaak plaats in arme landen en is dus alleen bereikbaar met het vliegtuig. Toerisme dat zoveel mogelijk rekening houdt met het milieu en de natuur (en dus ook het vervoer van de reis) valt onder duurzaam toerisme. Overigens wordt de term 'duurzaam toerisme' te pas en onpas gebruikt door de reisorganisaties. In hoeverre deze die deze term ook werkelijk verdienen is onduidelijk.

In Nederland zijn er diverse keurmerken die schermen aan duurzaam toerisme te doen. In Kassa nemen we, samen met Paul Peeters, lector duurzaam toerisme aan NHTV internationaal hoger onderwijs Breda, vier verschillende keurmerken onder de loep: Travelife, Ecolabel, Green Key en Green Globe.

Het Ecolabel is een door Europa geïnitieerd duurzaamheidskeurmerk waarvoor Stichting Milieu Keur , een onafhankelijk, door de overheid ingestelde, organisatie, de controles in Nederland uitvoert. Het Ecolabel wordt onder meer uitgegeven aan toeristische accommodaties. Op dit moment zijn er 422 toeristische accommodaties in Europa met dit label. In Nederland zijn dit bijvoorbeeld alle 25 Stayokay hostels. Een accommodatie moet, om het Ecolabel te verkrijgen, onder meer zijn energieverbruik beperken door bijvoorbeeld het gebruik van spaarlampen en apparatuur met energielabel A. Daarnaast moet ook 50% van de gebruikte energie duurzaam zijn. Ook moet het waterverbruik beperkt worden door bijvoorbeeld het gebruik van waterbesparende kranen, douchekoppen en huishoudelijke apparatuur. Het verbieden van wegwerpartikelen is ook een pré om zo de afvalproductie te beperken, onder andere door het verbieden van wegwerpartikelen. Wat precies alle criteriapunten zijn kunt u hier lezen.

Green Key is een keurmerk voor en door ondernemers en voornamelijk gericht op accommodaties in de zakelijke markt. Op dit moment hebben zij wereldwijd 1600 leden (in 25 landen) waarvan er 470 in Nederland zijn. Dit zijn voornamelijk de grotere hotels en conferentieoorden. Binnen het keurmerk kunnen leden een bronzen, zilveren of gouden status krijgen, naar gelang de hoeveelheid criteria waaraan wordt voldaan. Ook Green Key kijkt (voornamelijk) naar het verbruik in energie, water en afval. Green Key wordt in Nederland uitgevoerd door Stichting Keurmerk Milieu, Veiligheid en Kwaliteit (een stichting van ondernemers) waar onder meer de ANWB in zit.

Green Globe is een keurmerk ontworpen door het hoogste segment in de hotelbranche en daardoor gericht op de zakelijke markt. Op dit moment zijn er 500 hotels in 80 landen lid. In Nederland staat het keurmerk nog in de kinderschoenen, want dit jaar zal het zevende hotel lid worden. Green Globe kijkt niet alleen naar het milieuaspect zoals het energie-, water- en afvalverbruik, maar ook naar de economische en sociale aspecten van het hotel. Daarom hebben zij ook meer criteriapunten dan bijvoorbeeld Green Key. De leden van het Green Globe keurmerk worden in Nederland gecontroleerd door Duurzame Hotels . Deze organisatie betaalt Green Globe om de inspecties te mogen uitvoeren. De inspecteurs zijn ook door Green Globe opgeleide inspecteurs opgeleid.

Travelife is een Europees gericht duurzaamheidskeurmerk bestaande uit twee poten. De eerste poot is Travelife voor vakantie accommodaties waarbij wereldwijd 16.000 hotels bij zijn aangesloten. Travelife heeft ook een onderscheid in bronzen, zilveren en gouden keurmerken, naar gelang de hoeveelheid criteria gehaald worden. Naast de standaard milieueisen (het terugbrengen van energie-, water- en afvalverbruik) richt Travelife zich ook op de sociaal economische aspecten van het hotel en de omliggende bevolking. Travelife voor accommodaties wordt gecontroleerd door een Travelife opgeleide inspecteur.

In Nederland werkt ANVR, de organisatie van de Nederlandse reisbranche, al jaren aan verduurzaming van de toeristenbranche. Zo hebben zij voor al hun leden (dus alle ANVR aangesloten touroperators en reisbureaus) een verplicht trainingsprogramma opgesteld om – op termijn - hun reizen te verduurzamen. Wat deze training precies inhoudt en hoe je daar gebruik van kan maken kunt u kijken de site van ANVR .

Kritiek
Lector duurzame toerisme Paul Peeters doet al jaren onderzoek naar de milieueffecten van toerisme. Volgens hem zeggen bovenstaande keurmerken erg weinig tot niets over een duurzame reis. Volgens hem hoef je ook echt niet met de fiets naar een ecologisch verantwoording camping in Frankrijk maar je moet je wel als toerist beseffen dat wanneer je besluit met het vliegtuig op vakantie te gaan, dat het milieu daar wel onder te lijden heeft. Een vliegreis naar Turkije is al beter dan eentje naar Australië, maar beduidend slechter dan een treinreis en kamperen in de Belgische Ardennen. Hoe verder je weg gaat hoe zwaarder de reis in de problemen meetelt.

Peeters staat ook kritisch tegenover de keurmerken die in Kassa worden behandeld. Vier van de vijf keurmerken richten zich alleen op de accommodatie en niet zozeer op de duurzaamheid van de reis. Volgens Peeters komt slechts 15% van de totale toeristische milieubelasting vanuit de accommodatie. Dan is dus volgens hem het belang van groen slapen een heel klein deel van het duurzaam toerisme. Het grootste deel (75 tot 95%) is te halen uit het vervoer naar de bestemming en terug. Daar kijken deze keurmerken dus niet naar. Peeters constateert verder dat de criteria die de verschillende keurmerken hanteren,  bijna allemaal 'instrumenteel' zijn. Dat wil zeggen dat de eisen gaan over het aandeel spaarlampen, de kwaliteit van de airco en de sauna en, soms, ook over isolatienormen, wat niets zegt over het totale energieverbruik of milieubelasting per overnachting in die accommodatie. Volgens Peeters kan het dan zo zijn dat veel eenvoudigere accommodaties moeilijk of geen keurmerk kunnen krijgen omdat ze geen airco, sauna en spaarlampen hebben (bijvoorbeeld geen elektra) en dus een veel minder grote milieubelasting per overnachting hebben dan een super de luxe all-inclusive hotel met zes zwembaden. Meer informatie over het werk van Paul Peeters is te vinden op de website van Centre for Sustainable Tourism & Transport. Hier kun je onder andere zelf de Co2-voetafdruk van je vakantie berekenen.

Wil je meer weten over je vakantievoetafdruk en hoe je milieubewuster op vakantie kunt? Doe bijvoorbeeld de Vakantievoetafdruktest of kijk eens op Groenevakantiegids.nl.