Wit, spelt, volkoren of glutenvrij? Dit zijn de feiten over (on)gezond brood

Wit brood heeft de naam niet zo gezond te zijn. Terecht? Word je van brood dik of valt dat wel mee? En hoe zit het met speltbrood of glutenvrij brood? Zijn deze gezonder dan de “normale” volkoren boterham? Over ons dagelijks brood zijn genoeg vragen te stellen. Maar wat is waar? Met de kennis van Ellen Kampman, hoogleraar Voeding & Ziekte, zetten wij de feiten en fabels op een rij.

Nederlanders zijn over het algemeen gek op brood. Veel mensen nuttigen tweemaal daags een broodmaaltijd. Bij het ontbijt worden een of meer plakjes verorberd. En de lunch is vaak ook een moment om een belegd broodje, pistoletje of boterham naar binnen te werken. Maar, waar kies je voor: wit, volkoren, spelt of glutenvrij? En welke variant is het gezondst? We leggen zeven stellingen over brood voor aan voedingswetenschapper Ellen Kampman van de Wageningen University.

Het idee dat je van brood consumeren dik wordt, is niet juist. “Brood bevat relatief weinig calorieën. Als je af wilt vallen moet je niet het volkoren brood laten staan, maar de koekjes en snoepjes”, stelt hoogleraar Kampman. ”Maar van alles waar je veel van eet, kun je dik worden. Je moet daarom geen 15 sneetjes per dag eten.”

Het Voedingscentrum adviseert volwassen vrouwen om vier tot vijf bruine of volkoren boterhammen per dag te eten. Voor mannen geldt een advies van zes tot acht sneetjes. Brood past volgens Kampman prima in een gezond voedingspatroon. “Het bevat veel belangrijke voedingsstoffen die we nodig hebben. Dan heb ik het niet over wit brood, dat mag je laten staan. Vooral bruin en met name volkoren brood bevatten voedingsvezels. Daar krijgen we in Nederland véél te weinig van binnen. Verder bevat brood eiwitten, ijzer, mineralen en belangrijke B-vitamines die we dagelijks nodig hebben.” 

Brood eten is ook goed vanwege het jodium dat erin zit, betoogt Kampman. “Jodium wordt via het bakkerszout toegevoegd aan brood. Als je geen brood eet, krijg je er mogelijk niet genoeg van binnen.” Ook niet elk brood bevat bakkerszout, dus even goed op het etiket letten.

Jodium is een mineraal en van groot nut voor de gezondheid. “Het is belangrijk voor de aanmaak van schildklierhormonen. Je schildklier is betrokken bij je hele energiehuishouding. Die scheidt belangrijke stoffen af aan het lichaam en jodium is daar een van de bouwsteentjes voor.“ 

Voor wie is het van belang om brood zonder gluten te eten? “Mensen die de auto-immuunziekte coeliakie hebben, kunnen echt niet tegen die eiwitten die in tarwe, spelt, rogge en gerst zitten”, geeft Kampman aan. “Die moeten wel brood eten dat glutenvrij is.” Toch denken veel mensen dat ze niet goed tegen gluten kunnen terwijl dat niet het geval is, aldus de hoogleraar. “Hoeveel mensen laten daardoor ten onrechte brood staan?”, vraagt ze zich af.

Er zijn ook mensen die een zogenaamde tarwe-allergie hebben. Die verdragen geen spelt en tarwe. Maar ze kunnen nog wel producten met haver, rogge, mais en boekweit eten.” Want juist vanwege de vezels en andere voedingsstoffen is het goed om wel brood te nuttigen, raadt Kampman aan. “Er zijn een gelukkig een heleboel alternatieve varianten beschikbaar. Voor mensen met coeliakie bijvoorbeeld is er glutenvrij brood.”

Tekst gaat verder onder de link.

Sommige mensen kiezen speciaal voor brood dat gemaakt is van de graansoort spelt. Is die gezonder voor de mens? “Spelt bevat dezelfde eiwitten als tarwe. Dus daar hoef je het niet om te doen”, plaatst Kampman deze stelling in het rijtje fabels. “Sommige mensen denken dat spelt wat lichter verteerbaar is. Maar daar is geen wetenschappelijk bewijs voor.” 

Ook van zuurdesembrood wordt wel gezegd dat het gezonder is. Is dat zo? “Nee, in principe hoeft zuurdesembrood niet gezonder te zijn dan andere broodsoorten”, geeft de hoogleraar aan. Dat zuurdesem een brooddeeg is op basis van meel en water zonder toevoeging van bakkersgist, maakt volgens Kampman niet uit wat betreft de gezondheid.

“Belangrijk is of om het om volkoren brood gaat of niet. Als zuurdesembrood niet volkoren is, dan kan het net zo goed zijn dat er weinig gezonde voedingsvezels, vitaminen en minderalen in zitten. Dan is dat brood niet gezonder.” 

Deze stelling onderschrijft hoogleraar Kampman met graagte. “Wit brood staat niet voor niks niet in de Schijf van Vijf.” Dat zijn de richtlijnen voor een gezond voedingspatroon. “In wit brood zit heel weinig nuttigs. Het zijn lege calorieën. Als je het hebt over een dikmaker, dan denk ik ja… dit is er een! Eigenlijk is het zonde om het te eten.”

“Een derde van wat wij eten aan brood is nog altijd wit brood”, zegt Kampman. Geen goede zaak, vindt ze. “We krijgen zo veel te weinig voedingsvezels binnen. Croissantjes, stokbrood, pistolets, voorgebakken broodjes zijn vaak wit brood.” Iets om vaker bij stil te staan vindt Kampman. “Als ik uit eten ga, wordt er altijd wit stokbrood geserveerd. Als je vraagt heb je ook een volkoren variant, dan hebben ze die vaak niet.” 

“Dit klopt”, onderschrijft Kampman de laatste stelling. “Het is niet zo dat er automatisch meer voedingsvezels zitten in donkerder brood. We laten ons nog weleens in de maling nemen. Dan zit er bijvoorbeeld moutextract door brood, of gekarameliseerde suiker. Daardoor ziet het brood er mooi donkerbruin uit. Dit betekent niet dat er meer voedingsvezels in zitten.”

Waar moet je dan wel op letten, als je gezond, donker brood wilt kopen? “Kijk of er volkoren op staat. Dat is vezelrijk brood. Sommige supermarkten plakken stickers op brood waar ‘volkoren’ op staat.”

“Voedingsvezels helpen met het voorkomen van bijvoorbeeld diabetes of darmkanker. Ziektes die relatief veel voorkomen. Mede omdat we veel te weinig vezels binnenkrijgen in Nederland.”