Wat moet je weten over erfrecht?

Wat gebeurt er met je vermogen als je geen testament opstelt? Wat is het verschil tussen een testament en levenstestament? En kun je een erfenis weigeren? Kassa geeft antwoord op de belangrijkste erfrechtvragen.

Kassa sprak met Jasper Nobel, kandidaat-notaris en partner bij Everest Notariaat, om antwoord te geven op belangrijke vragen over het erfrecht. Nobel werkt al twintig jaar in het notariaat en is gespecialiseerd in het familierecht en het behandelen van lastige nalatenschappen.

"Voor iedereen is het belangrijk om na te gaan of een testament voordelen kan hebben", vertelt Jasper Nobel. “Vanaf je zestiende levensjaar kun je een testament opstellen.” Volgens Nobel is het bij verschillende fases in je leven goed om stil te staan bij je testament, bijvoorbeeld wanneer je een huis koopt, trouwt, een kind krijgt of ineens meer vermogen hebt.

Wanneer je geen testament hebt opgesteld en komt te overlijden, is er in het Burgerlijk Wetboek vastgelegd wat er met je vermogen gebeurt. Er worden dan door de wet allerlei soorten groepen erfgenamen benoemd. “Dan hangt het er bijvoorbeeld vanaf of je getrouwd bent en of je kinderen hebt. Als je geen echtgenoot en geen kinderen hebt, worden je ouders en broers en zussen – als je die hebt – tot erfgenamen benoemd”, licht Nobel toe. “En zo wordt eigenlijk steeds verder in de familie gekeken of er mensen zijn die van jou erven.”

Bij het bepalen van erfgenamen op grond van de wet, wordt enkel naar bloedverwanten gekeken en naar de echtgenoot of geregistreerd partner. Woon je samen zonder testament? Dan krijgt jouw partner niets van de erfenis als er niets is vastgelegd. Als je dit wil veranderen, dien je dit in een testament vast te leggen.

Het zijn verschillende documenten. Zo heb je het gewone testament en het levenstestament. “Het levenstestament bevat een regeling die werkt tijdens je leven, dat is een volmacht”, legt notaris Nobel uit. Dit doe je bijvoorbeeld als je in de toekomst dingen niet meer zelf kunt regelen. Je wijst een gevolmachtigde aan om zaken namens jou te regelen. Dat kunnen financiële zaken zijn, maar ook medische beslissingen.

Hierbij kun je ook een extra persoon als toezichthouder instellen die de gevolmachtigde persoon kan controleren. Het gewone testament daarentegen legt vast wat er moet gebeuren na je overlijden. Ook kun je in dit testament een executeur benoemen die de nalatenschap namens de erfgenamen afwikkelt. De twee testamenten zijn volgens Nobel niet in één document op te nemen, omdat dat wettelijk gezien niet mag. Als je jouw zaken goed geregeld wilt hebben, stel je zowel het gewone als het levenstestament op.

Je dient je testament op te stellen bij een notaris. Dit kun je bij de meeste notariskantoren in Nederland doen. “Voor je een afspraak maakt, kun je de meeste kantoren ook vooraf bellen en een offerte opvragen”, vertelt Nobel. Dan krijg je vaak ook extra informatie toegestuurd om je mee voor te bereiden. Ook kun je op de website van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie jouw situatie invullen voor een voorlopig advies op maat.

Hoewel de tarieven veelal gelijk zijn, zit er wel verschil in de vrijstellingen van schenkingen en erfenissen. “Soms is het voordeliger om geld te laten schenken en soms juist om het te laten erven. Als je wilt schenken, kun je in overleg met de notaris een plan maken voor je schenkingen. Als je dat over meerdere jaren doet, is schenken voordeliger dan erven”, vertelt Nobel.

Dit gaat echter niet op wanneer je als grootouder geld wilt nalaten aan je kleinkinderen. In dat geval is erven voordeliger dan schenken. Er geldt dan voor je kleinkind een vrijstelling van 20.616 euro. Dat betekent dat dit bedrag belastingvrij wordt geërfd. Overweeg je geld aan je kleinkind te schenken? Dat kan tot 2.173 euro belastingvrij. Zoals je uit dit voorbeeld ziet, is het laten erven van vermogen in zo’n geval voordeliger dan schenken. “Het voordeel van de erfenis is dat je dan zeker weet dat je het geld zelf niet meer nodig hebt,” gaat Nobel verder, “want je wilt natuurlijk niet zelf in de problemen komen doordat je al je geld hebt weggegeven.”

Giften aan kinderen tot veertig jaar zijn eenmalig vrijgesteld tot 26.040 euro. Als de gift wordt besteed aan een huis of aflossing van een lening voor de eigen woning is de vrijstelling maximaal 102.010 euro. Wanneer de ontvanger wordt verplicht om het geld in de eigen woning te investeren, geldt deze hoge vrijstelling zelfs als de ontvanger geen kind is. Je kunt op deze manier ook voordelig schenken aan een nicht, buurman of vriend. De ontvanger moet telkens jonger zijn dan veertig jaar. Bij zulke grote giften is het aan te raden om de afspraken goed vast te leggen bij de notaris.

Als je niets met een erfenis te maken wilt hebben, bijvoorbeeld wegens emotionele redenen, is dat mogelijk. Maar het verwerpen van een erfenis is volgens Nobel geen goede oplossing. “Als je wilt voorkomen dat je een schuld erft, kun je gaan voor een beneficiaire aanvaarding. Daarmee ben je bij een negatief saldo als erfgenaam niet aansprakelijk voor de schulden en is het mogelijk om wel spullen zonder waarde te erven.” Het advies van Nobel is daarom ook om niet te snel een erfenis te verwerpen. Ook is het maatschappelijk gezien niet wenselijk om een erfenis te verwerpen, omdat het dan niet afgewikkeld wordt en schuldeisers niet worden geïnformeerd.