Wat is beter: lezen uit een papieren boek of op een e-reader?

Steeds meer Nederlanders ruilen hun papieren boeken in voor e-readers. Meer dan 40 procent heeft inmiddels weleens een digitaal boek gelezen. Maar is het digitale alternatief echt beter? Want wat is eigenlijk duurzamer? En wat is het verschil in leesbeleving en de kosten?

De verschillen in de leesbeleving tussen een e-boek en een papieren boek zijn natuurlijk grotendeels afhankelijk van wat je zelf fijn vindt. Bij het lezen van een e-boek zie je alleen de pagina die je leest. Sommigen vinden dit erg prettig, omdat dit voor minder afleiding zorgt. Anderen vinden het juist vervelend dat je niet makkelijk door het boek heen kan bladeren en afbeeldingen vaak minder goed te zien zijn.

Maar er is ook onderzoek gedaan naar het verschil in leesbeleving tussen e-boeken en papieren boeken. Hieruit blijkt dat je brein anders werkt als je een tekst digitaal leest dan op papier. Digitaal lees je teksten sneller of ga je ze zelfs scannen. Dit zorgt ervoor dat digitale teksten minder goed blijven hangen dan teksten op papier.

Er is hierbij wel een verschil tussen het lezen van een e-boek op een e-reader en andere digitale apparaten. Uit recent onderzoek blijkt dat mensen op de e-reader niet oppervlakkig en snel, maar juist diepgaand een tekst lezen. Dit is eigenlijk hetzelfde als bij een papieren boek.

Een belangrijk verschil tussen e-readers en tablets is dat e-readers gebruik maken van digitale inkt oftewel een ‘e-ink-scherm’. Bij led-schermen wordt het beeld zo’n vijftig keer per seconde opnieuw opgebouwd. Bij e-ink-schermen is dat maar één keer, waarna het beeld stabiel blijft.

Doordat de schermen van e-readers niet 'knipperen' zijn ze rustiger voor je ogen. Een scherm van een e-reader is daardoor minder belastend voor je ogen dan het led-scherm van een tablet en leest in principe net zo makkelijk als een papieren boek.

Doordat het beeld maar één keer wordt opgebouwd, vraagt dit scherm ook veel minder stroom. Hierdoor heeft de accu van je e-reader ook een veel langere levensduur dan die van je tablet of telefoon.  

Daarnaast kun je e-readers aanpassen aan jouw persoonlijke leesvoorkeuren. Je kunt bijvoorbeeld de letters vergroten of het lettertype aanpassen. Dit kan comfortabeler zijn voor je ogen.

Op het eerste gezicht denk je waarschijnlijk dat e-readers het meest duurzaam zijn. Daar is namelijk geen papier voor nodig. Er hoeven dus geen bomen te worden gekapt. Toch ligt het iets gecompliceerder dan dat.

Voor het maken van e-readers zijn verschillende materialen nodig, waaronder plastic en metalen. Het delven van deze materialen beschadigt de natuur en deze materialen zijn niet hernieuwbaar. De productie van een e-reader kost daardoor enorm veel energie en materialen.

Voor het maken van boeken moeten bomen worden gekapt of moet oud papier worden gerecycled. Voor deze processen is veel water nodig. Dit kan oplopen tot wel 25 liter per kilo papier. Daarnaast bevatten sommige boeken milieubelastende inkt.

Toch is het maken van één papieren boek milieuvriendelijker dan het produceren van één e-reader. Maar een papieren boek en e-reader gebruik je op verschillende manier. Op een e-reader kun je namelijk heel veel verschillende boeken lezen. Om te kunnen vaststellen wat duurzamer is, is het daarom belangrijk om het gebruik mee te nemen.

De milieu-impact van een e-reader of papieren boek is enorm afhankelijk van het gebruik. Als je veel boeken op een e-reader leest, wordt deze steeds duurzamer ten opzichte van het papieren boek. Ervan uitgaande dat ieder boek één keer gelezen wordt, ligt het omslagpunt bij ongeveer 30 tot 60 boeken. Als je meer dan dat aantal boeken leest op een e-reader, is de milieu-impact lager dan bij hetzelfde aantal papieren boeken.

Maar als je boeken gemiddeld meer dan één keer leest, ligt het kantelpunt verder. Als alle papieren boeken minstens twee keer worden gelezen, omdat je ze bijvoorbeeld deelt met een vriend, moet je zo’n 60 tot 120 boeken lezen op een e-reader om de milieu-impact hetzelfde te laten zijn.

Het is lastig om vast te stellen waar het precieze omslagpunt ligt, omdat er veel onzekerheden zitten in de berekening en niet alle data beschikbaar is. Er is vaak weinig bekend over het type papier, het soort inkt, de dikte van het boek, het printproces en de levensduur van een e-reader.

Er zit ook nog een verschil in de milieu-impact tijdens het lezen. Voor het gebruik van een e-reader is stroom nodig. Voor een papieren boek is dat natuurlijk niet het geval. Dit betekent automatisch dat vaker lezen van een papieren boek duurzamer is dan het vaker lezen van een boek op een e-reader.

Voor papieren boeken geldt een vaste boekenprijs. De uitgever bepaalt de prijs van het boek en de boekwinkel moet deze prijs overnemen. Dit om prijsconcurrentie tussen boekhandels te voorkomen.

De aanschafkosten van een e-reader liggen hoger dan die van papieren boeken. Maar e-boeken zijn daarentegen meestal goedkoper, niet alleen omdat er voor deze boeken géén vaste prijs geldt, maar ook omdat er minder productie- en distributiekosten bij komen kijken. Nederlandse e-boeken zijn daardoor gemiddeld 40 procent goedkoper dan de papieren versie.

Daarnaast is het soms mogelijk om een abonnement af te sluiten bij een aanbieder van e-boeken. Zo kun je voor een vast bedrag per maand onbeperkt boeken downloaden.

Vooral als je veel leest, kunnen e-boeken op de lange termijn goedkoper zijn dan papieren boeken. Lees je af en toe een boek? Bekijk dan of er tweedehands exemplaren worden aangeboden. Op deze manier kun je ook kosten besparen en dit is bovendien ook duurzamer.

Bronnen: ID.nl, Consumentenbond, Klimaathelpdesk, Milieu Centraal, Nederlands Dagblad, Iedereenleest.be, KVB Boekwerk, Vrije Universiteit, ereader.nl