Wat doet het label 'vegan' op producten als bier, wijn en wasmiddel?

Steeds meer producten staan in de schappen met het label vegan. Je treft het bijvoorbeeld aan op wijn, bier, brood, handzeep en wasmiddel. Waarom zijn daar ineens ‘plantaardige’ vegan varianten van? Zijn deze artikelen niet sowieso van zichzelf al vegan, of hoe zit dit? Kassa licht een aantal opmerkelijke vegan claims op producten toe. 

Om te beginnen: wat is vegan eigenlijk? Vegan is een Engels leenwoord dat staat voor veganistich. Vaak gaat men bij veganisme ervan uit dat iemand alleen geen dierlijke producten eet en drinkt. Maar het begrip omvat meer dan dat. Bij veganisme is het streven om alle vormen van exploitatie en wreedheid ten opzichte van dieren in verband met voeding, kleding of enig ander doel uit te sluiten. Een groeiende groep consumenten noemt zich vegan. Maar om hoeveel mensen gaat het?

Uit een onderzoek naar de Vegatrends in 2021, in opdracht van de Vegetariërsbond, bleek dat 1,5 procent van de Nederlanders iedere dag veganistisch eet. Op een bevolkingsgrootte van ruim 17 miljoen Nederlanders zijn dat 261.000 mensen. De trend wordt met name door vrouwen gedragen. Van de Nederlandse vrouwen eet 2,3 procent veganistisch. Bij de mannen gaat het om 0,7 procent.

Daniël Gerritsen, voedingsdeskundige bij de Vegetariërsbond, vermoedt dat het percentage de aankomende jaren gaat stijgen. Een van de redenen daarvoor is volgens hem dat veganistisch eten steeds urgenter wordt door de klimaatverandering.

Naast de term ‘vegan’ is ook het fenomeen ‘cruelty free’ vaker zichtbaar op verpakkingen. Maar tussen die twee begrippen zit een klein verschil. Cruelty free betekent vrij vertaald in het Nederlands dierproefvrij. Oftewel: die producten zijn niet getest op dieren. Vegan producten zijn dus altijd cruelty free, maar cruelty free producten zijn niet altijd vegan.

Tot zover de uitleg over vegan. Waarom staat er op producten waarvan je wellicht verwacht dat ze al veganistisch zijn, toch dat labeltje? We lichten er een paar opvallende voorbeelden uit.

1. Wijn en bier
   Wijn wordt gemaakt van druiven, daardoor lijkt wijn van nature al veganistisch. Maar dat klopt niet helemaal. Bij het klaren van de wijn wordt vaak gebruik gemaakt van dierlijke producten zoals vislijm (gedroogde onderdelen van vissen), caseïne (melkeiwitten) of gelatine (bot en kraakbeen van zoogdieren). Deze middelen worden aan de wijn toegevoegd in het laatste proces van wijnmaken. De vaste deeltjes die de wijn troebel maken, binden zich vast aan deze middelen en samen worden ze uit de wijn gefilterd.
   Hoewel deze stoffen niet meer in de wijn aanwezig zijn als je deze drinkt, zijn ze wel met de wijn in aanraking gekomen gedurende het productieproces. Datzelfde gebeurt bij het klaren van bier. En daarom is ook bier niet vanzelfsprekend veganistisch.
2. Brood
   In de meeste gevallen is brood veganistisch, maar het hoeft niet altijd zo te zijn. Er zijn weleens dierlijke ingrediënten in verwerkt zoals melk, boter, ei en L-cysteïne (E920). Dat laatste zorgt ervoor dat brood beter rijst en langer goed blijft. Het wordt gemaakt van veren of varkensharen.
3. Handzeep
   Voor de productie van zeep kunnen zowel dierlijke als plantaardige vetten gebruikt worden. En dat maakt zeep niet per definitie vegan.
4. Kauwgom
   Bij het produceren van kauwgom wordt vaak gebruik gemaakt van ‘drageren’. Dat is een proces waarbij de kern van kauwgom wordt omhuld met een hard laagje. Hierbij is het mogelijk dat gelatine als hulpstof wordt gebruikt. Gelatine hoort op de verpakking te staan. Ook zit er weleens schellak, een glansmiddel gemaakt van de afscheiding van vrouwelijke lakschildluizen, in kauwgom. 
5. Wasmiddel
   Om ervoor te zorgen dat je was goed gaat schuimen, wordt er in veel gevallen gebruik gemaakt van het ingrediënt 'sodium tallowate', wat simpelweg betekent 'verzeept rundvet'. In veel wasmiddelen zitten dus dierlijke producten.
6. Chips
   Ook de welbekende hartige snack chips, is niet vanzelfsprekend veganistisch. In chips kunnen melk, lactose(poeder), weipoeder of kaaspoeder voor de smaak of structuur worden gebruikt. Tevens zit er soms karmijn (E120) in chips, wat gebruikt wordt als kleurstof en afkomstig is van de cochenilleluis. 
   Tevens kan er ook dierlijk vet in de chips zitten, welke aangeduid kan zijn als E471. Vaak zit dierlijk vet in chips soorten met kaas- of vleessmaak, maar het zit bij de meeste merken ook in bijvoorbeeld paprikachips.
7. Kaarsen
   Tot slot zijn ook kaarsen niet vanzelfsprekend vegan. Voor een langere brandduur en betere krimp van de kaars is stearine nodig. Stearine wordt gewonnen uit dierlijk of plantaardig vet. Het kan dus wel makkelijk vegan. Verschillende merken hebben dan ook een vegan lijn in hun assortiment. Kaarsen worden in dat geval gemaakt van plantaardig vet zoals soja-, koolzaad- en palmolie.

Je kan de producten met name herkennen aan het internationale Vegan Keurmerk, dat is een groene zonnebloem die wordt uitgegeven door de Vegan Society. De eisen aan het keurmerk zijn:

• Dierlijke ingrediënten: Er mogen geen ingrediënten gebruikt worden van dierlijke afkomst. Ook niet als deze tijdelijk worden toegevoegd en later weer worden verwijderd
• Dierproeven: Er mogen voor het betreffende product geen dierproeven gedaan zijn of worden. Dat geldt ook voor de afzonderlijke ingrediënten
• Kruisbesmetting: Indien er door het bedrijf ook producten worden gemaakt welke wel ingrediënten van dierlijke afkomst bevatten, dan moet er alles aan gedaan worden om besmetting hiermee te voorkomen
• Gemodificeerde Organismen (GMO): Bij de ontwikkeling en/of productie van genetisch GMO’s mogen geen dierlijke genen of van dieren afgeleide stoffen zijn betrokken. Producten die worden aangemeld voor registratie en die GMO’s bevatten of kunnen bevatten, moeten als zodanig worden geëtiketteerd.
• Verkoop in China: China stelt eisen aan producten die worden vervaardigd in, verkocht in en geëxporteerd naar China. Het keurmerk kan niet worden toegepast op producten die op dieren zijn getest om te voldoen aan de Chinese wet.

Maar het Vegan Keurmerk staat er niet alleen voor, er zijn namelijk meerdere keurmerken. Zo bestaat ook het internationaal erkende V-label. Dat is een eenvoudige methode om direct te zien welke producten goedgekeurd zijn. Je kunt het label herkennen aan het gele logo met een groene V erin.

Voor meer keurmerken, check deze beperkte Vegan keurmerkenlijst. Mocht je toch nog twijfelen over een product dan kun je altijd Vegan Wiki raadplegen. Dat is een overzicht van artikelen die geschikt zijn voor veganisten.

Van welk product wist jij niet dat het niet vegan is? Laat het ons weten via de reacties!

Bron: NU.nl/Gall&Gall/Livingthegreenlife/Livlinn/Vegetariërsbond/Vetjebol/DianavanGinkel/Foodiesmagazine.nl/TheVeganEffect