Wat betekent de langdurige droogte voor Nederland?

Eind mei bracht het KNMI een nieuwsbericht naar buiten over dat droogte, zoals in de zomer van 2018, in de toekomst vaker voor zal komen. Het weerinstituut deed samen met Universiteit Utrecht onderzoek naar de droogte. Volgens het onderzoek zijn de gemiddelde temperaturen door klimaatverandering verhoogd. Dat heeft vooral effect op het binnenland, omdat er langs de kust een hogere kans is op regenbuien.

Door deze vaker voorkomende hitte verdampt een groot deel van het regenwater via de planten, weet hydroloog Niko Wanders, werkzaam als droogte-expert aan de Universiteit Utrecht. “Dankzij droge wind uit het noordoosten en een lage luchtvochtigheid kunnen deze optimaal verdampen. En in het onderzoek van ons en het KNMI zie je ook dat er in neerslag geen significante trends zitten, maar wel in de verdamping. Dat gaat een stuk harder door warmer weer. Samen zorgt dit voor een stijging van het neerslagtekort.”

Er is dus geen trend in neerslag in vergelijking met voorgaande jaren, maar in combinatie met verdamping door hoge temperaturen droogt de grond in Nederland wel snel uit. Dat heeft gevolgen voor onder andere de akkerbouw, natuur, scheepvaart en ons drinkwater. Boeren pompen bijvoorbeeld water op uit omliggende sloten of vanuit bronnen waar ze een vergunning voor hebben. Als dat opraakt, moeten ze elders water vandaan halen. Daar moet dan wel toestemming voor worden gegeven.

Daarnaast wordt er door onder andere onderzoekers bij Rijkswaterstaat gekeken naar de waterstand van de Rijn. Die is op dit moment uitzonderlijk laag, weet hydroloog Wanders. “Die rivier is een van de belangrijkste waterbronnen in ons land.  Dat water wordt bijvoorbeeld gebruikt om het zoute zeewater, wat bij Rotterdam ons land binnenstroomt, tegen te houden. Ook wordt het gebruikt om het IJsselmeer op peil te houden, omdat er op sommige hete dagen een halve centimeter water kan verdampen. Ook wordt een hoop goederen vervoerd over de Rijn richting het industriegebied van Duitsland. Als het waterpeil in de Rijn te laag komt te liggen, kan het zijn dat er minder schepen door kunnen varen. Of misschien zelfs helemaal niet meer.” Onlangs liet minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) weten dat Nederland beter voorbereid is op droogte dan in 2018. 

Door droogte en een watertekort komen ook natuurgebieden in gevaar. Zo is in april dit jaar twee derde van de Deurnese Peel in vlammen opgegaan. De Brabantse Milieufederatie concludeert op basis van de branden dat er ‘vernatting’ van het natuurgebied nodig is om dit soort branden in de toekomst te voorkomen. Volgens de federatie zou dit ervoor zorgen dat branden wat minder diep in de grond dringen en zo minder schade veroorzaken. Wanders denkt dat er in de toekomst meer van dit soort heide- en bosbranden als in de Deurnese Peel voor kunnen komen.

Volgens de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling is er vooralsnog geen tekort aan drinkwater. De commissie ziet toe op ons watervoorziening. Hoewel er nu wel een watertekort dreigt in delen van het land, is dat nog geen reden voor paniek. Wanders denkt niet dat het zo’n vaart zal lopen dat er in Nederland echt een tekort aan drinkwater ontstaat. “Het is natuurlijk altijd goed om te besparen op water door niet te lang te douchen, je auto minder vaak te wassen en je tuin ook niet zo vaak te sproeien. Maar in ons land hebben we genoeg water, ook al is het soms lastig om dat te leveren via de kraan. Wel moeten we voor de toekomst nadenken over een langdurige oplossing om echte tekorten in de toekomst te voorkomen. Je kunt dan nadenken over de locatie van het oppompen van drinkwater. Dat kan je dan beter niet naast een natuurgebied leggen wat veel water nodig heeft.”

Volgens Wanders is het slim om te kijken naar gebieden waar de meeste problemen zich voordoen om problemen bij droogte in de toekomst te voorkomen. “Net als dat het niet heel slim is om water op te pompen naast een natuurgebied, is het niet handig om boeren hun water te laten halen bij nabijgelegen drinkwatervoorzieningen waar veel water wordt opgehaald. Ze hebben namelijk een vergunning nodig voor plekken om op te pompen. En als ze niet meer bij de vaste waterbronnen terecht kunnen, hebben ze een probleem.”

Zo waarschuwt waterbedrijf Vitens voor een watertekort nadat het bedrijf in mei zo’n vier miljard liter extra oppompte dan normaal. De vraag naar water was door het warme weer extreem hoog – het waterverbruik was met 70 procent verhoogd. En de zomer moet dan nog beginnen.

Daarnaast verwacht Wanders dat er een oplossing op de lange termijn moet komen om tekorten en crises in de toekomst te vermijden. Misschien dat de waterschapsbelasting in waterschappen wel eens omhoog zou kunnen gaan. “Waterschappen moeten ervoor zorgen dat we droogte-proof zijn, als het ware. Er is bijvoorbeeld meer geld nodig om ons vangnet voor tekorten en andere problemen te versterken. Maar aan de andere kant kunnen gemeenten overwegen om subsidies te geven aan huishoudens die regenwater opvangen en dat gebruiken voor het wassen van de auto of het sproeien van de tuin.”

De komende weken zal het in Nederland afkoelen en is er een grotere kans op regen. Maar de neerslag die verwacht wordt, zal het opgebouwde neerslagtekort niet kunnen compenseren. Naar verwachting zullen we er in de toekomst rekening mee moeten houden dat het ’s zomers erg droog is en dat we zuinig moeten zijn met het water dat we hebben.